جدول کامل آزمایشهای چکاپ بر اساس گروههای سنی جامعه
ارائه شده توسط آزمایشگاه بصیر اصفهان
سلامتی بزرگترین سرمایه انسان است که به توجه و پیگیری منظم نیاز دارد. بسیاری از بیماریها مانند دیابت، مشکلات تیروئید، بیماریهای قلبی–عروقی و اختلالات خونی در مراحل اولیه بدون علامت هستند اما با انجام آزمایشهای ساده قابل شناساییاند. انجام چکاپهای آزمایشگاهی بر اساس سن و جنسیت کمک میکند بیماریها در مراحل ابتدایی تشخیص داده شوند و درمان آنها بهموقع انجام گردد. جدول زیر مهمترین آزمایشهای پیشنهادی برای گروههای مختلف سنی (از نوزادی تا پیری) معرفی شدهاند تا تمام افراد جامعه متناسب با شرایط بدنشان آگاهانهتر برای درمان بیماریهای احتمالی خود قدم بردارند.
توجه مهم: این آزمایشها جنبه پیشنهادی دارند و بهترین روش، مشورت با پزشک برای تجویز آزمایشهایی متناسب با سوابق پزشکی شخصی، سابقه خانوادگی و شرایط خاص جسمی هر فرد است.
جدول گروه های سنی
0 تا 12 ماه
آزمایش | توضیحات |
TSH نوزادی | برای غربالگری کمکاری مادرزادی تیروئید انجام میشود. اگر به موقع تشخیص داده شود، با درمان ساده از عقبماندگی ذهنی، مشکلات رشد و ناهنجاریهای تکاملی پیشگیری میشود. |
PKU (فنیلکتونوری) | بیماری متابولیک ارثی است که در صورت عدم تشخیص موجب تجمع فنیلآلانین و آسیب مغزی میشود. غربالگری در چند روز اول تولد الزامی است. |
G6PD | کمبود آنزیم G6PD میتواند باعث همولیز (تخریب گلبول قرمز) و زردی شدید در نوزاد شود. تشخیص زودهنگام کمک میکند از داروها و مواد غذایی محرک پرهیز شود. |
CBC | شمارش کامل سلولهای خونی برای بررسی کمخونی مادرزادی، عفونت و وضعیت عمومی خون نوزاد انجام میشود. |
بیلیروبین | در نوزادانی که زردی دارند انجام میشود. نوع و شدت زردی را مشخص میکند تا تصمیم برای درمان مانند فتوتراپی یا تعویض خون گرفته شود. |
کودکان 1 تا 12 سال
آزمایش | توضیحات |
CBC | غربالگری کمخونی فقر آهن که بسیار شایع است. همچنین عفونتهای پنهان و اختلالات ایمنی را مشخص میکند. |
فریتین | بهترین شاخص برای بررسی ذخایر آهن بدن است. کاهش آن قبل از بروز کمخونی منجر به ضعف، بیحالی و افت تحصیلی میشود. |
ویتامین D | کمبود ویتامین دی رشد استخوان را مختل میکند و باعث نرمی استخوان و تأخیر رشد میشود. در کودکان بررسی منظم آن توصیه میشود. |
کلسیم و فسفر | این دو عنصر برای رشد استخوان و دندان حیاتیاند. اختلال در مقدار آنها میتواند منجر به مشکلات رشد یا نرمی استخوان شود. |
FBS | قند خون ناشتا برای شناسایی دیابت نوع ۱ یا ۲ در کودکان پرخطر بهویژه با سابقه خانوادگی مهم است. |
آزمایش ادرار | تشخیص عفونت ادراری (UTI) یا دفع غیرطبیعی پروتئین و قند که میتواند نشانه بیماری کلیوی باشد. |
TSH | کمکاری یا پرکاری تیروئید در کودکان رشد جسمی و ذهنی را مختل میکند و باید غربالگری شود. |
نوجوانان 12 تا 18 سال
آزمایش | توضیحات |
CBC | بررسی کمخونی بهویژه در دختران به دلیل قاعدگی. کمخونی در این سنین منجر به ضعف، خستگی و افت عملکرد تحصیلی میشود. |
فریتین | بررسی ذخایر آهن بدن. در نوجوانان با رژیم غذایی نامتعادل یا گیاهخواری اهمیت بیشتری دارد. |
ویتامین D | کمبودش شایع است و منجر به دردهای استخوانی و کاهش تراکم استخوانی میشود. |
FBS | غربالگری دیابت در نوجوانان دچار اضافهوزن یا سابقه خانوادگی. تشخیص زودهنگام پیشدیابت بسیار اهمیت دارد. |
TSH | اختلالات تیروئید در نوجوانی میتواند باعث چاقی، خستگی، تغییر خلقوخو و اختلال رشد شود. |
مردان جوان 18 تا 39 سال
آزمایش | توضیحات |
CBC | پایهایترین آزمایش برای بررسی کمخونی، عفونت و سلامت عمومی خون. |
FBS | برای غربالگری دیابت و بررسی متابولیسم گلوکز در بدن. |
پروفایل لیپیدی | بررسی کلسترول و تریگلیسرید برای پیشگیری از تصلب شرایین و بیماری قلبی–عروقی. |
LFT (آنزیمهای کبدی) | عملکرد کبد را بررسی میکند و در شناسایی هپاتیت، کبد چرب و آسیبهای دارویی مفید است. |
RFT (آزمایش کلیه) | شامل اوره و کراتینین برای بررسی سلامت کلیهها و دفع مواد زائد بدن. |
TSH | غربالگری بیماریهای تیروئید که بر وزن، انرژی و متابولیسم اثر دارند. |
مردان جوان 18 تا 39 سال
آزمایش | توضیحات |
CBC | پایهایترین آزمایش برای بررسی کمخونی، عفونت و سلامت عمومی خون. |
FBS | برای غربالگری دیابت و بررسی متابولیسم گلوکز در بدن. |
پروفایل لیپیدی | بررسی کلسترول و تریگلیسرید برای پیشگیری از تصلب شرایین و بیماری قلبی–عروقی. |
LFT (آنزیمهای کبدی) | عملکرد کبد را بررسی میکند و در شناسایی هپاتیت، کبد چرب و آسیبهای دارویی مفید است. |
RFT (آزمایش کلیه) | شامل اوره و کراتینین برای بررسی سلامت کلیهها و دفع مواد زائد بدن. |
TSH | غربالگری بیماریهای تیروئید که بر وزن، انرژی و متابولیسم اثر دارند. |
آزمایش ادرار | بررسی سلامت کلیه و عفونتهای ادراری. |
زنان جوان 18 تا 39 سال (سن باروری)
آزمایش | توضیحات |
CBC | کمخونی فقر آهن در زنان جوان شایع است و این تست برای تشخیص آن ضروری است. |
فریتین | نشاندهنده ذخایر آهن بدن. کاهش آن حتی قبل از بروز کمخونی قابل شناسایی است. |
ویتامین D | کمبود آن علاوه بر پوکی استخوان، میتواند بر باروری و سلامت بارداری اثرگذار باشد. |
FBS | غربالگری دیابت و بررسی متابولیسم قند. |
پروفایل لیپیدی | کنترل مقدار چربی خون برای پیشگیری از مشکلات قلبی و عروقی. |
LFT و RFT | بررسی عملکرد کبد و کلیه بهویژه در موارد مصرف دارو یا شرایط خاصی مثل بارداری. |
TSH | اختلال تیروئید میتواند باعث ناباروری، سقط و مشکلات بارداری شود. بررسی منظم توصیه میشود. |
آزمایش ادرار | تشخیص عفونتهای ادراری که در زنان شایعتر هستند. |
پاپ اسمیر (از ۲۱ سالگی به بعد) | غربالگری سرطان دهانه رحم و تغییرات پیشسرطانی. |
پروفایل هورمونی (LH, FSH, پرولاکتین، استرادیول) | در صورت اختلال قاعدگی یا ناباروری انجام میشود. |
مردان میانسال ۴۰–۵۹ سال
آزمایش | توضیحات |
PSA | غربالگری سرطان پروستات و بزرگی خوشخیم پروستات. تشخیص زودهنگام و درمان آن را آسانتر میکند. |
تستوسترون | کاهش مقدار تستوسترون میتواند منجر به ضعف عضلانی، خستگی و کاهش میل جنسی شود. |
CBC، FBS، لیپید، LFT، RFT، TSH، آزمایش ادرار | آزمایشهای پایه سلامت عمومی. |
زنان میانسال ۴۰–۵۹ سال
آزمایش | توضیحات |
CA-125 | مارکر خونی که در تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان کمک میکند (با تفسیر پزشک). |
پاپ اسمیر | غربالگری سرطان دهانه رحم. |
ماموگرافی / سونوگرافی | تصویربرداری از پستان جهت بررسی تودهها و ضایعات. |
CBC، FBS، لیپید، LFT، RFT، TSH، آزمایش ادرار | آزمایشهای پایه سلامت عمومی. |
سالمندان (۶۰+ سال)
آزمایش | توضیحات |
CBC | بررسی کمخونی و بیماریهای خونی مزمن. |
FBS و HbA1c | قند خون ناشتا و میانگین سه ماهه جهت بررسی دیابت. |
پروفایل لیپیدی | بررسی خطر بیماریهای قلبی–عروقی. |
ویتامین D | کمبود ویتامین D شایع است و خطر پوکی استخوان و شکستگی را افزایش میدهد. |
کلسیم و فسفر | بررسی سلامت استخوان و متابولیسم استخوانی. |
الکترولیتها (سدیم، پتاسیم) | کنترل تعادل املاح بدن، بهویژه در بیماران قلبی یا کلیوی. |
References:
McPherson, Richard A., and Matthew R. Pincus. Henry’s clinical diagnosis and management by laboratory methods E-book. Elsevier Health Sciences, 2021.
Williamson, Mary A., and L. Michael Snyder. Wallach’s Interpretation of Diagnostic Tests: Pathways to Arriving at a Clinical Diagnosis. Lippincott Williams & Wilkins, 2014.
Maxcy, Kenneth Fuller, et al. Maxcy-Rosenau-Last public health & preventive medicine. McGraw-Hill, 2008.