CA125 که به‌عنوان آنتی‌ژن سرطانی 125 نیز شناخته می‌شود، یک بیومارکر پرکاربرد در تشخیص و مانیتورینگ سرطان‌های مختلف مخصوصاً سرطان تخمدان است. این آنتی‌ژن گلیکوپروتئینی برای اولین بار در سال 1981 کشف شد و از آن زمان به طور گسترده در مدیریت سرطان مطالعه و بررسی شده است.
سرطان تخمدان که از آن با نام «قاتل خاموش» یاد می‌شود، به دلیل تشخیص در مراحل پایانی و پیش‌آگهی ضعیف بدنام است. تست CA125 نقش مهمی در تشخیص زودهنگام سرطان تخمدان دارد. مقدار بالای CA125 در سرم خون با سرطان تخمدان ارتباط دارد که باعث استفاده از آن به‌عنوان یک ابزار تشخیصی شده است. اما باید گفت که افزایش مقدار CA125 می‌تواند نمایانگر سایر بیماری‌ها همچون آندومتریوز، بیماری التهابی لگن و حتی کیست‌های غیر سرطانی تخمدان باشد؛ بنابراین، تست CA125 صرفاً تشخیصی نیست، بلکه روشی مکمل در کنار سایر روش‌های تشخیصی مانند تکنیک‌های تصویربرداری و معاینه فیزیکی است.
علاوه بر نقش تست CA125 در تشخیص، در مانیتورینگ پیشرفت سرطان و پاسخ درمانی بسیار مفید است. آزمایش منظم CA125 پس از تشخیص اولیه و در فرایند درمان، به پزشکان اجازه می‌دهد تا تغییرات مقدار CA125 را ردیابی کنند. کاهش شدید مقدار CA125 پس از درمان نمایانگر پاسخ مطلوب به درمان است، اما افزایش آن می‌تواند نشان‌دهنده عود یا پیشرفت بیماری باشد. در نتیجه، مانیتورینگ CA125 امکان تنظیم به‌موقع روش‌های درمان را فراهم و بهبود بیمار را تسهیل می‌کند.
چند مطالعه کاربرد تست CA125 را در انواع مختلف سرطان به جز سرطان تخمدان بررسی کرده‌اند. تحقیقات پتانسیل آن را در تشخیص و مانیتورینگ سرطان آندومتر، پستان، ریه و پانکراس و غیره گزارش داده‌اند؛ اما کارایی آن در این موارد متفاوت است و تحقیقات بیشتری به‌منظور توسعه پروتکل‌های استاندارد برای استفاده از آن در سرطان‌های مختلف ضروری است.
با وجود پذیرش گسترده تست CA125 در شرایط بالینی، محدودیت‌هایی هم دارد؛ مثلاً نتایج مثبت و منفی کاذب می‌تواند داشته باشد که نیاز به تفسیر دقیق همراه با سایر پارامترهای بالینی دارد. علاوه بر این، مقدار CA125 می‌تواند به دلیل فاکتورهای غیرمرتبط با سرطان مانند قاعدگی، بارداری و برخی داروها متغیر باشد که تفسیر را پیچیده‌تر می‌کند.
پیشرفت‌های اخیر تکنولوژی باعث توسعه بیومارکرهای جدید و پانل‌های مولتی مارکر شده که هدف آنها افزایش اختصاصیت و حساسیت تشخیص و مانیتورینگ سرطان است. بااین‌وجود، تست CA125 همچنان یکی از اصلی‌ترین روش‌های پرکاربرد در مقابله با سرطان است که نقش مهمی در تشخیص زودرس، مانیتورینگ درمان و مراقبت کلی از بیماران دارد.
در نتیجه، آزمایش CA125 همچنان یک ابزار ضروری در تشخیص و فالوآپ سرطان‌های مختلف، مخصوصاً سرطان تخمدان است که توانایی آن در تشخیص سرطان در مراحل اولیه و مانیتورینگ پاسخ درمانی بر اهمیت آن در بهبود نتایج بیمار تأکید دارد؛ اما تحقیقات بیشتری برای بهینه‌سازی کاربرد آن در سرطان‌های مختلف و بهبود کاربردهای بالینی باید انجام شوند.
منابع
Bottoni P, Scatena R. The role of CA 125 as tumor marker: biochemical and clinical aspects. Advances in Cancer Biomarkers: From biochemistry to clinic for a critical revision. 2015:229-44.
Zhang M, Cheng S, Jin Y, Zhao Y, Wang Y. Roles of CA125 in diagnosis, prediction, and oncogenesis of ovarian cancer. Biochimica et Biophysica Acta (BBA)-Reviews on Cancer. 2021 Apr 1;1875(2):188503. Matsas A, Stefanoudakis D, Troupis T, Kontzoglou K, Eleftheriades M, Christopoulos P, Panoskaltsis T, Stamoula E, Iliopoulos DC. Tumor markers and their diagnostic significance in ovarian cancer. Life. 2023 Aug 5;13(8):1689.
