نام پانل: تشخیص مننژیت و آنسفالیت

• مننژیت به التهاب غشاهای محافظ پوشاننده مغز و نخاع (مننژ) گفته می‌شود.

• معمولاً التهاب مننژ در اثر عفونت ایجاد می‌شود، اما می‌تواند ناشی از علل غیرعفونی مانند داروها یا اختلالات خودایمنی نیز باشد.

• علائم شایع عبارت‌اند از تب، سردرد، سفتی گردن، حساسیت به نور (فوتوفوبیا)، و تغییر وضعیت ذهنی و در موارد شدید، در صورت عدم درمان می‌تواند باعث بروز عوارض مغزی یا مرگ شود.

• مننژیت را می‌توان بر اساس عامل مسبب آن دسته‌بندی کرد:

• مننژیت باکتریایی: ناشی از باکتری‌هایی مانند نایسریا مننژیتیدیس، استرپتوکوکوس پنومونیه یا هموفیلوس آنفولانزا است.

• مننژیت ویروسی: ناشی از ویروس‌هایی مانند انترو ویروس‌ها، هرپس ویروس‌ها یا ویروس اوریون است که معمولاً شدت آن کمتر از مننژیت باکتریایی است.

• مننژیت قارچی: ناشی از قارچ‌هایی مانند کریپتوکوکوس نئوفورمانس است که اغلب افراد دچار نقص ایمنی را درگیر می‌کند.

• تشخیص و درمان سریع برای جلوگیری از عوارض و بهبود نتایج بسیار مهم است.

آنسفالیت

• انسفالیت به التهاب بافت مغز گفته می‌شود که اغلب ناشی از عفونت‌های ویروسی و عفونت باکتریایی کمتر رایج، است. همچنین می‌تواند ناشی از اختلالات خودایمنی یا ناشی از عوارض سایر عفونت‌ها باشد.

• آنسفالیت با علائمی مانند تب، سردرد، گیجی، تشنج، نواقص عصبی کانونی و تغییر هوشیاری بروز می‌کند.

• آنسفالیتِ ویروسی شایع‌تر است و می‌تواند توسط ویروس‌های مختلف از جمله ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)، ویروس نیل غربی (WNV) و انترو ویروس‌ها ایجاد شود.

• تشخیص شامل ارزیابی بالینی، تصویربرداری (مانند ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن)، و تست‌هایی از جمله آنالیز CSF برای تشخیص التهاب و شناسایی عامل ایجادکننده است.

• درمان شامل داروهای ضدویروسی برای آنسفالیت ویروسی، درمان‌های حمایتی و کنترل عوارض است.

مننژیت و آنسفالیت هر دو بیماری‌هایی جدی هستند که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. درمان و پیش‌آگهی به دلایل زمینه‌ای، شدت علائم و به‌موقع بودن مداخله بستگی دارد. تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش مناسب برای کنترل مؤثر و پیشگیری از عوارض ضروری است.

در ادامه توضیح مختصری از هر آزمایش که معمولاً برای تشخیص مننژیت و آنسفالیت استفاده می‌شود، می‌دهیم:

1. آنالیز مایع مغزی نخاعی (CSF): این آنالیز گام اولیه بسیار مهم در تشخیص مننژیت و آنسفالیت است. نمونه‌ای از CSF با روش lumbar puncture گرفته و برای پارامترهای مختلف آنالیز می‌شود.

2. پروتئین CSF، گلوکز، تعداد کل سلول ها، افتراق WBC: مقدار پروتئین CSF و گلوکز برای ارزیابی ناهنجاریهایی مانند افزایش مقدار پروتئین مشاهده شده در التهاب، اندازه گیری می شود. تعداد کل سلول ها و تفاوت گلبول های سفید (WBC) شاخص های مهم عفونت مخصوصاً در موارد مننژیت باکتریایی یا ویروسی هستند.

3. آزمایشات دیگر CSF: آنالیز CSF می‌تواند برای بررسی پیشرفت بیماری یا پاسخ به درمان انجام شود.

4. تشخیص ویروس – PCR: واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) برای تشخیص وجود مواد ژنتیکی ویروسی در CSF انجام می شود. این آزمایش می‌تواند ویروس های خاصی را که باعث مننژیت یا آنسفالیت می‌شوند با حساسیت و اختصاصیت بالا شناسایی کند.

5. آنتی ژن کریپتوکوک CSF: این آزمایش وجود آنتی ژن Cryptococcus neoformans را در CSF تشخیص می دهد که نشان دهنده مننژیت کریپتوکوکی است، یک عفونت قارچی که معمولاً در افراد دچار نقص ایمنی دیده می‌شود.

6. آزمایش های آنتی ژن CSF: مشابه آزمایش آنتی ژن کریپتوکوک، آزمایش های آنتی ژن مختلف دیگری نیز می‌توانند برای شناسایی پاتوژن های خاصی که باعث مننژیت یا آنسفالیت می شوند، مانند آنتی‌ژن‌های باکتری‌هایی مانند استرپتوکوکوس پنومونیه یا نایسریا مننژیتیدیس انجام شوند.

تست‌هایی که کمتر مورداستفاده قرار می‌گیرند عبارت‌اند از:

7. اسمیر و کشت AFB CSF (در صورت مشکوک شدن به سل): اسمیر و کشت باسیل اسید فست (AFB) برای تشخیص مایکوباکتریوم توبرکلوزیس، عامل مسبب سل، در CSF انجام می شود. این امر مخصوصاً در مناطقی که سل آندمیک است یا در بیمارانی که فاکتورهای خطر ابتلا به این بیماری را دارند مهم است.

8. آزمایش مولکولی CSF- Mycobacteria tuberculosis PCR: مشابه PCR برای تشخیص ویروس، این آزمایش به صورت اختصاصی DNA مایکوباکتریوم توبرکلوزیس را در CSF جستجو می‌کند و روشی سریع و حساس برای تشخیص مننژیت سلی می‌باشد.

9. آزمایش سیفلیس CSF (VDRL): آزمایش تحقیقاتی بیماری های مقاربتی (VDRL) آنتی‌بادی‌های تولیدشده در پاسخ به ترپونما پالیدوم، باکتری مسبب سیفلیس، را در CSF تشخیص می‌دهد. این آزمایش به تشخیص نوروسیفلیس، نوعی بیماری که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد، کمک می‌کند.