پاتولوژی تخمدان‌ها طیف وسیعی از بیماری‌های خوش‌خیم و بدخیم را در برمی‌گیرد. تخمدان‌ها اندام‌های تولیدمثلی زنان هستند که مسئول تولید تخمک و هورمون‌هایی همچون استروژن و پروژسترون هستند. پاتولوژی تخمدان شامل ناهنجاری‌های ساختاری، بیماری‌ها التهابی و اختلالات نئوپلاستیک است. اینجا پاتولوژی‌های مختلف تخمدان را توضیح می‌دهیم:
کیست‌های خوش‌خیم تخمدان
کیست‌های فولیکولی و کیست‌های جسم زرد: کیست‌های عملکردی رایجی هستند که از چرخه طبیعی قاعدگی به وجود می‌آیند. کیست‌های فولیکولار زمانی ایجاد می‌شوند که فولیکول، تخمک را آزاد نمی‌کند و کیست‌های جسم زرد زمانی ایجاد می‌شوند که کیسه فولیکولی پس از آزادکردن تخمک تجزیه نشود. هر دو نوع معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شوند.
کیست‌های درموئید (تراتوم): این کیست‌ها حاوی بافت‌هایی مانند مو، پوست و دندان هستند؛ زیرا از سلول‌های زایا ایجاد می‌شوند. کیست‌های درموئید عموماً خوش‌خیم هستند؛ اما در صورت ایجاد علائم یا عوارض ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
آندومتریوما: کیست‌های پرخون قدیمی ناشی از آندومتریوز است که مشکلی است که در آن بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد می‌کند. آندومتریوما می‌تواند بر عملکرد و باروری تخمدان تأثیر بگذارد.
تومورهای تخمدان
تومورهای اپیتلیال تخمدان: اکثر سرطان‌های تخمدان تومورهای اپیتلیال هستند که از سطح بیرونی تخمدان به وجود می‌آیند. زیرگروه‌ها شامل کارسینوم‌های سروزی، موسینوز، آندومتریوئید و سلول‌های شفاف هستند.
تومورهای سلول زایا: این تومورها از سلول‌هایی که تخمک تولید می‌کنند به وجود می‌آیند. انواع آن عبارت‌اند از دیس ژرمینوما، تراتوم، تومور کیسه زرده و کوریوکارسینوما. تومورهای سلول زایا اغلب در زنان جوان‌تر رخ‌داده و به‌طورکلی به درمان پاسخ می‌دهند.
تومورهای بندناف جنسی: این تومورها از سلول‌های بافت پیوندی که تخمدان را کنار هم نگه می‌دارند منشأ می‌گیرند؛ مانند تومورهای سلولی گرانولوزا و تومورهای سلولی سرتولی – لیدیگ.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
PCOS اختلال شایع غدد درون‌ریز است که با تخمدان‌های بزرگ حاوی کیست‌های کوچک متعدد مشخص می‌شود و می‌تواند به پریودهای نامنظم، عدم تخمک‌گذاری (عدم تخمک‌گذاری) و عدم تعادل هورمونی منجر شود و علائمی مانند آکنه، هیرسوتیسم (رشد بیش از حد مو) و ناباروری داشته باشد.
عفونت تخمدان
عفونت تخمدان‌ها نادر است اما می‌تواند ناشی از بیماری التهابی لگن (PID) یا انتشار عفونت از ساختارهای مجاور رخ دهد.
پیچ‌خوردگی تخمدان
یک اورژانس پزشکی است که در آن تخمدان در خود می‌چرخد و باعث شروع ناگهانی درد شدید لگن می‌شود. پیچ‌خوردگی تخمدان می‌تواند جریان خون به تخمدان را به خطر بیندازد و نیاز به جراحی فوری داشته باشد.
نارسایی زودرس تخمدان (POF)
POF با ازدست‌دادن عملکرد تخمدان قبل از 40 سالگی مشخص می شود و باعث پریودهای نامنظم، علائم کمبود استروژن و ناباروری می شود.
تشخیص پاتولوژی تخمدان شامل ترکیبی از سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، تصویربرداری (سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن، MRI) و تست‌های آزمایشگاهی (مارکرهای تومور مانند CA-125) است. معمولاً تشخیص قطعی نیاز به بیوپسی یا جراحی دارد، مخصوصاً در موارد مشکوک به سرطان تخمدان.
درمان بسته به نوع پاتولوژی متفاوت است، اما می‌تواند شامل جراحی (سیستکتومی، اوفورکتومی)، درمان هورمونی، و در مورد سرطان تخمدان، ترکیبی از جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی باشد. همچنین فاکتورهایی همچون سن زن، تمایل به باروری و سلامت کلی را در نظر می‌گیرد. معاینات و غربالگری‌های منظم زنان برای تشخیص زودهنگام و درمان پاتولوژی‌های تخمدان بسیار مهم است.
منابع
Myroshnychenko MS, Dyadyk OO, Urzhumov VD, Kapustnyk NV, Borzenkova IV, Selivanova LI, Torianyk II, Fedulenkova YY, Kalashnyk IM, Tkachenko PV, Hryhorenko VR, Molodan DV, Myroshnychenko SS. Clinical and morphological features of the ovarian brenner tumour: current state of the problem. Wiad Lek. 2020;73(7):1420-1426. PMID: 32759431.
Istrate-Ofiţeru AM, Pirici D, Niculescu M, Berceanu C, Berceanu S, Voicu NL, Piringă GD, Roşu GC, Iovan L, Căpitănescu RG, Diţescu D, Sava A, Mogoantă L, Neacşu A. Clinical, morphological and immunohistochemical survey in different types of endometriosis. Rom J Morphol Embryol. 2018;59(4):1133-1153. PMID: 30845295.
Motuzko E, Solis M, Kazi M, Gefen R. Non-visualization of the ovary on CT or ultrasound in the ED setting: utility of immediate follow-up imaging. Abdom Radiol (NY). 2018 Sep;43(9):2467-2473. doi: 10.1007/s00261-017-1438-3. PMID: 29230555.
