نگاهی دقیق‌تر به اسمولالیته سرم

اسمولالیته سرم اندازه گیری غلظت املاح در خون، بیشتر سدیم، گلوکز و اوره است. اسمولالیته تعادل بین آب و املاح در جریان خون را نشان می‌دهد و بر حسب میلی مول بر کیلوگرم (mOsm/kg) بیان می شود. محدوده طبیعی اسمولالیته سرم معمولاً mOsm/kg  295 – 275 است. این تعادل برای حفظ عملکرد سلولی و هموستاز کلی مایعات در بدن ضروری است.

وقتی اسمولالیته سرم خیلی کم است چه اتفاقی می افتد؟

اسمولالیته پایین سرم که با نام هیپواسمولالیته نیز شناخته می شود، زمانی رخ می دهد که غلظت املاح در خون کاهش می یابد که اغلب به دلیل احتباس یا رقیق شدن بیش از حد آب است. علل شایع آن عبارتند از هیدراتاسیون بیش از حد، سندرم ترشح نامناسب هورمون آنتی دیورتیک (SIADH)، اختلال عملکرد کلیه، یا بیماری کبد.

وقتی اسمولالیته سرم به زیر محدوده طبیعی می‌رسد، آب به داخل سلول‌ها حرکت می‌کند تا غلظت‌ها را یکسان کند و موجب تورم سلول شود که می تواند منجر به بروز علائمی مانند حالت تهوع، سردرد، گیجی و در موارد شدید، تشنج یا کما شود.

در صورت عدم درمان به موقع می تواند تهدید کننده زندگی باشد، زیرا می‌تواند باعث ادم مغزی (تورم مغز) شود. درمان معمولاً شامل برطرف کردن علت زمینه‌ای مانند کمبود مایعات یا اصلاح عدم تعادل الکترولیت است.

وقتی اسمولالیته سرم خیلی زیاد است چه اتفاقی می افتد؟

اسمولالیته بالای سرم یا هیپراسمولالیته نشان دهنده افزایش غلظت املاح در خون است. این وضعیت می تواند ناشی از کم آبی، مصرف بیش از حد سدیم، دیابت کنترل نشده (که موجب افزایش گلوکز می شود)، یا اختلال عملکرد کلیه باشد.

افزایش اسمولالیته سرم باعث می‌شود آب از سلول‌ها به داخل جریان خون حرکت کند و باعث چروکیده شدن سلول شود. این وضعیت می تواند عملکرد سلولی، مخصوصاً نورون ها را مختل و هیپراسمولالیته را به یک عارضه مهم تبدیل کند.

علائم اسمولالیته بالای سرم شامل تشنگی، خشکی دهان، گیجی و بی حالی است. موارد شدید می‌تواند باعث بروز عوارض عصبی مانند تشنج یا کما شود.

نتیجه گیری

حفظ اسمولالیته سرم در محدوده طبیعی برای تعادل مایعات و سلامت سلول ضروری است. هیپواسمولالیته و هیپراسمولالیته هر دو در صورت عدم درمان می توانند عوارض شدیدی داشته باشند. بررسی منظم و درمان فوری برای افرادی که در معرض خطر این مشکلات هستند، ضروری است.

منابع

https://www.mdcalc.com/calc/91/serum-osmolality-osmolarity

https://www.webmd.com/a-to-z-guides/serum-osmolality-test

https://patient.info/doctor/osmolality-osmolarity-and-fluid-homeostasis