انتامبا هیستولیتیکا یک انگل تک‌یاخته‌ای است که مسئول ایجاد آمیبیاز است که بیشتر دستگاه گوارش را درگیر می‌کند. این انگل در مناطقی که بهداشت ضعیفی دارند شایع است و زمانی که افراد غذا یا آب آلوده به کیست E.histolytica را بخورند موجب بروز عفونت می‌شود. پس از بلع، این کیست‌ها به فرم فعال خود یعنی تروفوزوئیت‌ها تبدیل می‌شوند که می‌توانند به پوشش روده حمله کنند و در موارد شدید موجب بروز عفونت‌های خارج روده‌ای مانند آبسه‌های کبدی شوند.
پاتوژنز و علائم بالینی
اکثر عفونت‌های E.histolytica بدون علامت هستند؛ اما موارد علامت‌دار به‌صورت اسهال خونی با علائمی ازجمله درد شکمی، اسهال و وجود خون و مخاط در مدفوع بروز می‌کنند. موارد تهاجمی می‌توانند موجب بروز آبسه کبدی آمیبی شوند که با تب، درد کبد و علائم سیستمیک عفونت بروز می‌کند. این تمایز بین E. histolytica بیماری‌زا و گونه‌های غیر بیماری‌زا مانند Entamoeba dispar و Entamoeba moshkovskii برای تشخیص بالینی بسیار مهم است، زیرا گونه‌های غیر بیماری‌زا باعث بیماری تهاجمی نمی‌شوند اما ازنظر مورفولوژیک در زیر میکروسکوپ قابل‌تشخیص نیستند.
روش‌های تشخیص
پیشرفت تکنیک‌های تشخیصی به‌طور قابل‌توجهی توانایی تشخیص دقیق عفونت‌های E. histolytica را بهبود بخشیده است. در اینجا چند روش مهم توضیح داده می‌شود:
میکروسکوپ: به‌طور سنتی، میکروسکوپ روش اولیه‌ی شناسایی گونه‌های انتامبا در نمونه‌های مدفوع بود؛ اما محدودیت‌هایی دارد زیرا نمی‌تواند E. histolytica را از گونه‌های غیر بیماری‌زا مانند E. dispar یا E. moshkovskii متمایز کند. وابستگی آن به تکنسین آموزش‌دیده و احتمال وجود نتایج مثبت یا منفی کاذب نیز کارایی آن را بیشتر محدود می‌کند.
تشخیص آنتی‌ژن: اغلب از روش الایزا برای تشخیص آنتی‌ژن‌های E. histolytica در نمونه‌های مدفوع استفاده می‌شود. این آزمایش‌ها سریع‌تر و حساس‌تر از میکروسکوپ هستند، مخصوصاً برای تمایز E. histolytica از سایر گونه‌های انتامبا. کیت‌های تشخیص آنتی‌ژن بسیار اختصاصی هستند اما گاهی می‌توانند واکنش متقاطع نشان دهند که موجب ایجاد نتایج مثبت کاذب می‌شود.
واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR): پی‌سی‌آر به دلیل توانایی تمایز بین گونه‌های بیماری‌زا و غیر بیماری‌زا با حساسیت و ویژگی بالا، انقلابی در تشخیص E. histolytica ایجاد کرده است. این روش دی ان ای E. histolytica را در مدفوع، نمونه‌های بافتی یا مایع آبسه تشخیص می‌دهد و به‌ویژه در محیط غیربومی مفید است که دقت بسیار مهم است، اما هزینه بالاتر و الزامات فنی آن می‌تواند یک عامل محدودکننده باشد.
روش Nested PCR که ژن‌های خاص را تکثیر می‌کنند، حساسیت و ویژگی بیشتری برای تشخیص آمیبیاز تهاجمی دارد.
مولتی‌پلکس و ریل تایم PCR: این روش‌های پیشرفته PCR امکان تشخیص هم‌زمان چند پاتوژن ازجمله E. histolytica، E. dispar و E. moshkovskii را می‌دهد. ریل تایم PCR نتایج سریع‌تری را با توانایی تعیین کمیتِ بارِ انگلی در یک نمونه ارائه می‌کند و آن را به روشی مفید برای تشخیص بالینی و مطالعات اپیدمیولوژیک تبدیل می‌کند.
سرولوژی: آزمایش‌های سرولوژیک، مانند تشخیص آنتی‌بادی، برای تشخیص عفونت‌های خارج روده‌ای، به‌ویژه در موارد آبسه کبدی آمیبی، مفید هستند. این آزمایش‌ها به دلیل بروز شایعِ ناقلان بدون علامت و تأخیر در پاسخ آنتی‌بادی برای عفونت‌های روده‌ای کمتر مفید هستند.
تست‌های تشخیصی سریع (RDTs): در حال حاضر چند آزمایش نقطه‌ی مراقبت در دسترس هستند که سریع آنتی‌ژن‌های E. histolytica را تشخیص می‌دهند. این تست‌ها در محیط‌های کم برخوردار و برای غربالگری سریع مفید هستند، اما حساسیت آن‌ها در مقایسه با PCR کمتر است.
درنتیجه، روش‌های سنتی مانند میکروسکوپ هنوز در حال استفاده هستند، اما تکنیک‌های مولکولی مانند PCR در حال حاضر استاندارد طلایی برای تشخیص عفونت E. histolytica هستند. انتخاب روش تشخیص بستگی به منابع موجود، محیط بالینی و نیازمندی به تشخیص سریع و دقیق دارد.
منابع
Hussein, Amjad, et al. “Detection of Entamoeba species among Amoeba diagnosed infection in Nablus District.” Palestinian Medical and Pharmaceutical Journal 9.1 (2024): 4.
Das, Sindhusuta, et al. “A comparative analysis of microscopy, coproantigen serology, and nested multiplex PCR in the laboratory diagnosis of Entamoeba histolytica infection.” Journal of Laboratory Physicians 14.02 (2022): 125-131.
Abozahra, R., Mokhles, M. & Baraka, K. Prevalence and Molecular Differentiation of Entamoeba histolytica, Entamoeba dispar, Entamoeba moshkovskii, and Entamoeba hartmanni in Egypt. Acta Parasit. 65, 929–935 (2020).
