مقدمه
سنگ کلیه یک مشکل رایج در دستگاه ادراری است که می‌تواند در تمام سنین چه آقا و چه خانم مشاهده شود. این مشکل بر اثر تجمع مواد معدنی و نمک‌ها در کلیه‌ها رخ می‌دهد و می‌تواند باعث ایجاد درد شدید و علائم ناخوشایندی شود. اینجا، به بررسی علل، علائم، تشخیص و روش‌های درمان سنگ کلیه می‌پردازیم.
علل ایجاد سنگ کلیه
سنگ کلیه بر اثر تجمع مواد معدنی و نمک‌ها در کلیه‌ها ساخته می‌شود. برخی از علل آن عبارتند از:
- کم‌آبی: نوشیدن مقدار کافی آب مهم‌ترین عامل پیشگیری از سنگ کلیه است. کم‌آبی باعث افزایش غلظت مواد معدنی در ادرار و تشکیل سنگ کلیه می شود.
- وراثت: در برخی افراد، وجود سابقه سنگ کلیه در خانواده می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
- مواد غذایی: مصرف زیاد نمک، اسیدهای چرب، اگزالات و کافئین نیز می‌توانند باعث بروز سنگ کلیه شوند.
- عوارض بیماری‌های مزمن: برخی بیماری‌های مزمن مانند دیابت و فشارخون بالا نیز می‌توانند باعث بروز سنگ کلیه شوند.
انواع سنگ کلیه
این سنگ‌ها بر اساس ترکیب مواد معدنی در آنها، علل ایجاد، و شرایط بالینی افراد مبتلا، متنوع هستند. انواع سنگ‌های کلیه عبارتند از:
- سنگ‌های کلسیمی: این نوع سنگ حدود 80٪ از کل سنگ‌های کلیه را تشکیل می‌دهند. سنگ‌های کلسیمی شامل کلسیم اگزالات یا کلسیم فسفات هستند. کلسیم اگزالات بیشترین ماده موجود در سنگ‌ها است.
- سنگ‌های اورات: این نوع سنگ حدود 5٪ تا 10٪ از کل سنگ‌های کلیه را تشکیل می‌دهند. سنگ‌های اورات بیشتر به دلیل افزایش اوریک اسید در ادرار ساخته می‌شوند که می‌تواند به علت تغذیه نامناسب، مشکلات متابولیکی یا بیماری‌هایی مثل نقرس باشد.
- سنگ‌های سیستینی: این نوع سنگ به دلیل ارثی بودن نقص در جذب سیستین (نوعی آمینو اسید) تشکیل می‌شود. ایجاد این نوع سنگ در کلیه تقریباً نادر است.
- سنگ‌های فسفاته (استروایتی): این نوع سنگ با عنوان «سنگ‌های عفونی» نامیده می‌شوند، چون معمولاً به علت عفونت ادراری تشکیل می‌شوند.
علائم سنگ کلیه
برخی علائم آن عبارتند از:
- درد شدید: اگر سنگ کلیه در لوله‌های ادراری گیر کند، باعث بروز درد شدیدی می‌شود که معمولاً از ناحیه پشت شروع می‌شود و به شکم و ناحیه تناسلی می‌رسد.
- تغییر رنگ ادرار: ادرار می‌تواند به علت وجود خون در آن رنگ قرمز یا قهوه‌ای شود.
- احساس سوزش هنگام دفع: این علائم نیز وجود دارند.
نحوه تشخیص و درمان
برای تشخیص سنگ کلیه، از ابزارها و روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، اندوسکوپی و آزمایش ادرار استفاده می‌شود. پس از اثبات تشخیص سنگ کلیه، پزشک از روش‌های درمانی زیر استفاده می‌کند:
- مصرف آب: مصرف آب به میزان کافی به عنوان پیشگیری از سنگ کلیه بسیار مهم است.
- تغییر رژیم غذایی: کاهش مصرف نمک، اگزالات و کافئین می‌تواند به کاهش خطر ایجاد سنگ کلیه کمک کند.
- تجویز داروها: برخی داروها به خروج سنگ‌ها از کلیه و مجاری ادراری کمک می‌کنند.
- لیتوتریپسی (سنگ شکن برون اندامی): در این روش با استفاده از امواج صوتی سنگ‌ها خُرد می‌شوند تا بتوانند راحت‌تر دفع شوند.
- جراحی: در مواردی که سنگ‌ها بزرگ باشند و به روش‌های گفته شده قابل درمان نباشند، با جراحی خارج می‌شوند.
نتیجه گیری
برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه و پیشگیری از تکرار آن، مصرف کافی آب و رعایت تغذیه مناسب از اهمیت بالایی برخوردارند. با مشورت با پزشک و پیروی از دستورات او، می‌توان مشکل سنگ کلیه را کنترل و به بهبود وضعیت مجاری ادراری و کلیه‌ها کمک کرد.
منابع
Khan SR, Pearle MS, Robertson WG, Gambaro G, Canales BK, Doizi S, Traxer O, Tiselius HG. Kidney stones. Nature reviews. Disease primers, 2, 16008.
Scales CD, Lai JC, Dick AW, Hanley JM, van Meijgaard J, Setodji CM, Saigal CS, Urologic Diseases in America Project. Comparative effectiveness of shock wave lithotripsy and ureteroscopy for treating patients with kidney stones. JAMA surgery. 2014 Jul 1;149(7):648-53.
Pearle MS, Goldfarb DS, Assimos DG, Curhan G, Denu-Ciocca CJ, Matlaga BR, Monga M, Penniston KL, Preminger GM, Turk TM, White JR. Medical management of kidney stones: AUA guideline. The Journal of urology. 2014 Aug;192(2):316-24.
