گونه‌های کاندیدا، به‌ویژه کاندیدا آلبیکنس، قارچ‌های رایجی هستند که می‌توانند باعث عفونت‌های مختلفی شوند که در مجموع کاندیدیاز نامیده می‌شوند. این عفونت‌ها از سطحی، مانند برفک دهان و عفونت‌های مخمری واژن، تا بیماری‌های سیستمیک و تهدیدکننده زندگی، مخصوصاً در افراد دچار نقص ایمنی، متغیر هستند.
کاندیدیاز سطحی
– برفک دهان: با لکه‌های سفید روی زبان و داخل گونه‌ها مشخص می‌شود.
– عفونت‌های مخمری واژن: باعث خارش، ترشح و سوزش در ناحیه واژن می‌شود.
– کاندیدیاز جلدی: پوست را درگیر می‌کند و باعث بروز بثورات قرمز و خارش‌دار، معمولاً در نواحی گرم و مرطوب بدن می‌شود.
کاندیدیاز مهاجم
زمانی رخ می‌دهد که کاندیدا وارد جریان خون می‌شود و باعث بروز عفونت‌های سیستمیک مانند کاندیدمی می‌شود. این فرم شدیدتر است و می‌تواند قلب، مغز، چشم‌ها، استخوان‌ها و سایر قسمت‌های بدن را درگیر کند.
علائم
علائم کاندیدیاز به ناحیه آسیب‌دیده بستگی دارد:
– برفک دهان: ضایعات سفید روی زبان یا داخل گونه‌ها، درد، مشکل در بلع.
– عفونت‌های مخمری واژن: خارش، تورم، درد در حین مقاربت، ترشحات غلیظ سفیدرنگ.
– کاندیدیاز جلدی: بثورات قرمز، خارش‌دار، گاهی همراه با پوسچول.
– کاندیدیاز مهاجم: تب، لرز و علائم مرتبط با اندام‌های عفونی مانند اندوکاردیت یا مننژیت در موارد شدید.
تشخیص
عفونت کاندیدا با چند روش قابل‌تشخیص است:
1. بررسی میکروسکوپی: نمونه ای از ناحیه آلوده پس از رنگ آمیزی زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
2. کشت دادن: نمونه ها برای رشد و شناسایی گونه های کاندیدا کشت داده می شوند.
3. آزمایش‌های مولکولی: آزمایش‌های PCR می‌توانند DNA کاندیدا را در خون یا سایر مایعات بدن شناسایی و تشخیص سریع و خاص را فراهم کنند.
4. تست بیومارکرها: تشخیص آنتی ژن ها یا متابولیت های قارچی خاص در خون می‌تواند به تشخیص کاندیدیاز سیستمیک کمک کند.
درمان
روش‌های درمان عفونت کاندیدا بر اساس نوع عفونت و شدت آن متفاوت است:
1. ضد قارچ های موضعی: برای عفونت‌های سطحی مانند برفک دهان و عفونت‌های پوستی تجویز می شوند. داروهای رایج عبارتند از کلوتریمازول و نیستاتین.
2. ضد قارچ های خوراکی: اغلب فلوکونازول برای عفونت‌های سطحی گسترده تر یا مقاوم تر تجویز می‌شود.
3. ضد قارچ های داخل وریدی: برای کاندیدیاز مهاجم مورد نیاز است. معمولاً از داروهایی مانند اکینوکاندین ها (مانند کاسپوفانگین)، آمفوتریسین B یا فلوکونازول با دوز بالا استفاده می‌شود.
جلوگیری
اقدامات پیشگیرانه عبارت‌اند از:
– بهداشت خوب: تمیز و خشک‌کردن منظم چین‌های پوست و تمیز نگه‌داشتن دهان.
– استفاده کنترل نشده از آنتی‌بیوتیک‌ها: از مصرف آنتی‌بیوتیک‌های غیرضروری که می‌توانند فلور طبیعی را مختل کرده و رشد بیش از حد قارچ‌ها را افزایش دهند، خودداری کنید.
– کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: کنترل مؤثر دیابت و سایر بیماری‌هایی که افراد را مستعد ابتلا به کاندیدیاز می‌کند.
– اقدامات کنترل عفونت: در محیط‌های درمانی، اقدامات بهداشتی و ضدعفونی دقیق برای جلوگیری از گسترش کاندیدا، مخصوصاً گونه‌های مقاوم به چند دارو مانند Candida auris بسیار مهم است.
منابع
1. https://www.cdc.gov/media/releases/2023/p0320-cauris.html.
2. Soliman SS. Candida spp.-transmission, pathogenesis, host-pathogen interaction, prevention, and treatment. Frontiers in Microbiology. 2023 Aug 2;14:1258837.
3. Horton MV, Holt AM, Nett JE. Mechanisms of pathogenicity for the emerging fungus Candida auris. Plos Pathogens. 2023 Dec 21;19(12):e1011843.
