فیبرومیالژی یک بیماری پیچیده و مزمن است که با درد وسیع اسکلتی-عضلانی، (افزایش) حساسیت به لمس مشخص می‌شود. این بیماری یک سندرم در نظر گرفته می‌شود تا یک بیماری، زیرا طیف گسترده‌ای از علائم را در بر می گیرد که شدت آنها متفاوت است و می توانند بخش های مختلف بدن را درگیر کنند. فیبرومیالژی ابتدا بر عضلات و بافت‌های نرم تأثیر می‌گذارد که موجب بروز درد وسیع و علائم دیگر می‌شود.
علائم
• درد وسیع: علامت اختصاصی فیبرومیالژی، درد گسترده‌ای است که نواحی متعددی از بدن را درگیر می‌کند، معمولاً در هر دو طرف بدن و بالا و پایین کمر.
• نقاط حساس: افراد مبتلا به فیبرومیالژی در نواحی خاصی از بدن به فشار بسیار حساس هستند. این نقاط حساس یکی از معیارهای تشخیص این بیماری است.
• خستگی: خستگی مزمن شایع است و می‌تواند شدید و مداوم حتی پس از خواب خوب شبانه باشد.
• اختلالات خواب: اختلالات خوابی همچون بی‌خوابی، سندرم پای بی‌قرار و آپنه خواب در فیبرومیالژی دیده می‌شوند.
• مشکلات شناختی: بسیاری از افراد مبتلا به فیبرومیالژی «مه مغزی» را گزارش می‌کنند که شامل مشکلات تمرکز، حافظه و عملکرد شناختی است.
• سفتی: سفتی صبحگاهی و عضلانی علائم شایعی هستند مخصوصاً پس از بیدارشدن از خواب.
• سردرد: سردردهای مکرر، از جمله سردردهای تنشی و میگرن.
• سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) : برخی از افراد مبتلا به فیبرومیالژی علائم گوارشی مانند درد شکم، نفخ، و اسهال نیز دارند که شبیه به IBS است.
تشخیص
تشخیص فیبرومیالژی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد؛ زیرا هیچ آزمایشی یا تصویربرداری خاصی وجود ندارد که بتواند به‌صورت قطعی این بیماری را تأیید کند و معمولاً تشخیص بر اساس معیارهای بالینی است، از جمله:
• آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند برای رد سایر بیماری‌هایی که علائمی مشابه فیبرومیالژی را دارند، مانند بیماری‌های خودایمنی، اختلالات تیروئید یا عفونت‌ها انجام شود. مثلاً آزمایش‌های زیر:
شمارش کامل خون (CBC) برای بررسی علائم عفونت یا کم‌خونی.
سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR) و پروتئین واکنشی C (CRP) برای ارزیابی علائم التهاب.
تست عملکرد تیروئید برای ارزیابی مقدار هورمون تیروئید.
آزمایش فاکتور روماتوئید و آنتی‌بادی ضدهسته‌ای (ANA) برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی
• درد وسیعی که حداقل سه ماه طول می‌کشد.
• نقاط حساس به درد در حداقل 11 نقطه از 18 نقطه حساس در هنگام اعمال فشار.
علل و فاکتورهای خطر
علت دقیق فیبرومیالژی ناشناخته است، اما فاکتورهای متعددی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند:
• ژنتیک: ظاهراً یک استعداد ژنتیکی وجود دارد، زیرا در خانواده‌ها رخ می‌دهد.
• ترومای فیزیکی: در برخی از موارد در اثر ضربه‌های فیزیکی مانند تصادفات یا جراحات رانندگی رخ می‌دهد.
• عفونت‌ها: عفونت‌هایی مانند ویروس اپشتین بار با شروع فیبرومیالژی ارتباط دارد.
• استرس: استرس مزمن و ضربه روحی می‌تواند در ایجاد و تشدید علائم نقش داشته باشد.
درمان
فیبرومیالژی یک بیماری مزمن است که هیچ درمان شناخته شده‌ای برای آن وجود ندارد، اما روش‌های درمانی مختلف می‌توانند به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند:
• داروها: مسکن‌ها، داروهای ضدافسردگی و داروهای ضدتشنج برای کاهش درد، بهبود خواب و رفع اختلالات خلقی تجویز می‌شوند.
• فیزیوتراپی: ورزش، کشش و فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود قدرت عضلانی و کاهش درد کمک کند.
• اصلاح سبک زندگی: تکنیک‌های کنترل استرس، مانند آرامش و تمرکز حواس، می‌تواند مفید باشد. خواب کافی و رژیم غذایی متعادل نیز بسیار مهم است.
• مشاوره و درمان شناختی رفتاری (CBT) : درمان می‌تواند به افراد کمک کند تا با مسائل عاطفی فیبرومیالژی کنار بیایند و علائم شناختی را برطرف کنند.
• درمان‌های جایگزین: برخی بیماران با طب سوزنی، ماساژ و سایر درمان‌های مکمل تسکین می‌یابند.
پیش‌آگهی
فیبرومیالژی یک بیماری مزمن است و دوره آن می‌تواند غیرقابل‌پیش‌بینی باشد. هیچ درمانی برای آن وجود ندارد، اما بسیاری از افراد مبتلا به فیبرومیالژی می‌توانند علائم خود را با درمان و تغییر سبک زندگی کنترل کنند. برخی ممکن است دوره‌های بهبودی را تجربه کنند، اما برخی دیگر ممکن است علائم پایدار داشته باشند.
آیا FM یک بیماری خودایمنی است ؟
برخی شواهد نشان می‌دهند که FM دارای اجزای خودایمنی است. آنتی‌بادی‌های گیرنده کوپل شده با پروتئین جی (GPCR) در سرم بیماران FM پیدا شده است. این اتو آنتی‌بادی‌ها با سیستم عصبی خودمختار ارتباط دارند و می‌توانند در بروز علائم نقش داشته باشند.
• نوروپاتی فیبر کوچک (SFN) در بیماران مبتلا به FM شناسایی شده که علائم بالینی مختلف مانند پارستزی (خواب‌رفتگی یا گِزگِز اندام)، درد گسترده و خستگی شدید را توضیح می‌دهد.
• گاماگلوبولین با دوز بالا (IVIG) علاوه بر ورزش، می‌تواند یک درمان مفید برای بیماران FM مبتلا به دیسائوتونومی باشد.
• FM از بیماری‌های خودایمنی متمایز است؛ زیرا فاقد التهاب، آسیب بافتی و علائم کلاسیک بیماری خودایمنی است. این بیماری بخشی از گروهی از بیماری‌های شناخته شده با عنوان Chronic Overlapping Pain Conditions (COPCs) است که شباهت‌هایی در پاتوفیزیولوژی دارند و اغلب هم‌زمان رخ می‌دهند.
• اصطلاح «خودایمنی» باید بادقت به کار برده شود و صرفاً بر اساس التهاب یا ویژگی‌های خودایمنی مانند FM به کار نرود، زیرا این امر باعث طرح سؤالاتی در مورد برچسب‌زدن بسیاری از بیماری‌های دیگر با عنوان بیماری‌های خودایمنی می‌شود.
به طور خلاصه، فیبرومیالژی یک بیماری پیچیده و چالش‌برانگیز است که با درد گسترده، حساسیت به لمس و طیف وسیعی از علائم دیگر مشخص می‌شود. اغلب به یک روش چندرشته‌ای برای درمان و کنترل نیاز دارد که شامل متخصصان مختلف و تغییر سبک زندگی برای بهبود آن است.
منابع
Bair MJ, Krebs EE. Fibromyalgia. Annals of internal medicine. 2020 Mar 3;172(5):ITC33-48.
Giorgi V, Sirotti S, Romano ME, Marotto D, Ablin JN, Salaffi F, Sarzi-Puttini P. Fibromyalgia: one year in review 2022. Clin Exp Rheumatol. 2022 Jun 1;40(6):1065-72.
Clauw D, Sarzi-Puttini P, Pellegrino G, Shoenfeld Y. Is fibromyalgia an autoimmune disorder?. Autoimmunity Reviews. 2023 Aug 25:103424.
