لنفوم و اختلالات مرتبط

لنفوم‌ها گروهی از سرطان‌ها هستند که منشأ آنها سیستم لنفاوی است که شامل غدد لنفاوی، طحال، تیموس و مغز استخوان است. لنفوسیت‌ها (نوعی گلبول سفید خون) تحت‌تأثیر لنفوم قرار می‌گیرند. به‌طورکلی این سرطان‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند: لنفوم هوچکین (HL) و لنفوم غیرهوچکین (NHL). علاوه بر این، زیرگروه‌های مختلفی در لنفوم غیرهوچکین وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های مشخصی دارند. اینجا از پاتولوژی لنفوم و اختلالات مربوط به آن صحبت می‌کنیم:

لنفوم هوچکین (HL)

ویژگی‌های پاتولوژیک: HL با سلول‌های Reed-Sternberg که لنفوسیت‌های B بزرگ و غیرطبیعی هستند، مشخص می‌شود. این سلول‌ها توسط یک محیط واکنشی از سلول‌های التهابی همچون لنفوسیت‌ها، پلاسماسل‌ها، ائوزینوفیل‌ها و ماکروفاژها احاطه شده‌اند.

انواع فرعی: دو نوع اصلی لنفوم هوچکین وجود دارد: لنفوم هوچکین کلاسیک (cHL) و لنفوم هوچکین غالب با لنفوسیت ندولار (NLPHL) . cHL  بر اساس انواع خاصی از سلول‌های بیشتر موجود به چند زیرگروه تقسیم می‌شوند.

لنفوم غیرهوچکین (NHL)

ویژگی‌های پاتولوژیک: لنفوم‌های غیرهوچکین متنوع هستند و می‌توانند سلول‌های B، سلول‌های T یا سلول‌های کشنده طبیعی (NK) را درگیر کنند. ویژگی‌های پاتولوژیک به‌صورت گسترده در میان انواع مختلف، متفاوت است.

لنفوم‌های سلول B: اکثر موارد NHL لنفوم‌های سلول B هستند. مثلاً می‌توان به لنفوم سلول B منتشر (DLBCL)، لنفوم فولیکولار، لنفوم سلول مانتل و لنفوم بورکیت اشاره کرد. DLBCL، رایج‌ترین زیرگروه NHL، با سلول‌های B بزرگ و سریعاً درحال‌رشد مشخص می‌شود.

لنفوم‌های سلول T: این لنفوم‌ها لنفوسیت‌های T را درگیر می‌کنند. مثلاً می‌توان به لنفوم سلول T محیطی (PTCL) و لنفوم سلول بزرگ آناپلاستیک (ALCL) اشاره کرد. ALCL با سلول‌های T بزرگ و پلی‌مورفیک مشخص می‌شود.

NHL غیرتهاجمی در مقابل تهاجمی: NHLها بر اساس رفتار و سیر بالینی‌شان با عنوان غیرتهاجمی (با رشد آهسته) یا تهاجمی (سریع‌الرشد) طبقه‌بندی می‌شوند.

لنفوم سلول مانتل (MCL)

ویژگی‌های پاتولوژیک: MCL زیرگروهی از لنفوم سلول B است که با لنفوسیت‌های کوچک تا متوسط با هسته‌های نامنظم مشخص می‌شود. سلول‌های تومور معمولاً مارکرهای خاصی همچون سیکلین D1 را بیان می‌کنند.

ویژگی‌های بالینی: MCL یک لنفوم تهاجمی است و گره‌های لنفاوی، مغز استخوان و سایر اندام‌ها را درگیر می‌کند.

لنفوم فولیکولار

ویژگی‌های پاتولوژیک: لنفوم فولیکولار با تکثیر سلول‌های B کوچک که به‌صورت فولیکولی یا گره‌ای قرار گرفته‌اند، مشخص می‌شود. سلول‌های تومور معمولاً مارکرهای سطحی مانند CD20 و CD10 را بیان می‌کنند.

ویژگی‌های بالینی: لنفوم فولیکولار اغلب یک لنفوم غیرتهاجمی است، اما سیر بالینی آن می‌تواند متفاوت باشد و می‌تواند در طول زمان به فرم تهاجمی‌تر تبدیل شود.

لنفوم منتشر بزرگ سلول B (DLBCL)

ویژگی‌های پاتولوژیک: DLBCL گروه ناهمگنی از لنفوم‌های تهاجمی سلول B است. سلول‌های تومور بزرگ و از نظر ظاهری متفاوت هستند. مطالعات مولکولی و ژنتیکی زیرگروه‌های مختلفی را در DLBCL شناسایی کرده‌اند.

ویژگی‌های بالینی: DLBCL شایع‌ترین نوع NHL است و می‌تواند در اندام‌های مختلف بروز کند و اغلب با رشد سریع تومور مشخص می‌شود.

لنفوم بورکیت

ویژگی‌های پاتولوژیک: لنفوم بورکیت یک لنفوم سلول B با درجه بالا است که با رشد بسیار سریع سلول‌های تومور با سرعت میتوزی بالا مشخص می‌شود. سلول‌های تومور اغلب در زیر میکروسکوپ ظاهری شبیه «آسمان پرستاره» دارند.

ویژگی‌های بالینی: لنفوم بورکیت یک لنفوم تهاجمی است که می‌تواند فک، شکم یا سایر اندام‌ها را درگیر کند و با ناهنجاری‌های ژنتیکی خاص همچون بازآرایی ژن MYC همراه است.

تشخیص پاتولوژیک لنفوم‌ها شامل ترکیبی از آنالیزهای بالینی، بافت‌شناسی، ایمونوفنوتیپی و ژنتیکی است. ایمونوهیستوشیمی، فلوسایتومتری و آزمایش مولکولی نقش مهمی در تشخیص زیرنوع لنفوم و تصمیمات درمانی دارند. معمولاً استراتژی‌های درمان لنفوم شامل ترکیبی از شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی، پرتودرمانی و پیوند سلول‌های بنیادی است. استراتژی به نوع، مرحله لنفوم و ویژگی‌های فردی بیمار بستگی دارد. پیگیری منظم برای ارزیابی پاسخ درمانی و کنترل عودهای احتمالی ضروری است.

منابع

Ullah F, Dima D, Omar N, Ogbue O, Ahmed S. Advances in the treatment of Hodgkin lymphoma: Current and future approaches. Front Oncol. 2023 Mar 3;13:1067289. doi: 10.3389/fonc.2023.1067289. PMID: 36937412; PMCID: PMC10020509.

Čan V, Moravčík P, Janíková A, Kala Z, Pánek J, Penka I. Lymphomas and acute abdomen – a set of case reports. Rozhl Chir. 2019 Summer;98(8):328-334. English. doi: 10.33699/PIS.2019.98.8.328-334. PMID: 31462056.

Popovic LS, Matovina-Brko G, Popovic M, Popovic M, Cvetanovic A, Nikolic I, Kukic B, Petrovic D. Immunotherapy in the treatment of lymphoma. World J Stem Cells. 2021 Jun 26;13(6):503-520. doi: 10.4252/wjsc.v13.i6.503. PMID: 34249225; PMCID: PMC8246244.