بررسی دیابت شیرین که یک بیماری پیچیده و مزمن است، با افزایش سطح گلوکز خون مشخص می‌شود و به زمانی رخ می‌دهد که: مقاومت سلولی نسبت به عملکرد انسولین وجود داشته باشد، سلول‌های β پانکراس انسولین کافی تولید نکنند و یا هر دو. شیوع دیابت در دهه های اخیر به شدت افزایش یافته است. در نتیجه، یکی از سریعترین اورژانس های بهداشت عمومی در حال رشد در سطح جهان محسوب می شود. کنترل ضعیف گلوکز خون می تواند منجر به عوارض میکرو و ماکروواسکولار طولانی مدت مانند نفروپاتی، رتینوپاتی، نوروپاتی و بیماری های قلبی عروقی شود. افراد مبتلا به دیابت نیاز به مراقبت های پزشکی مستمر از جمله مداخلات دارویی و همچنین تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی دارند. یافته های اخیر شایع ترین شکل دیابت، دیابت نوع 2 (T2DM)، تقریباً 90 درصد از کل موارد در سراسر جهان را تشکیل می دهد. T2DM بیشتر در بزرگسالان میانسال و مسن رخ می دهد و علت آن چند عاملی است. با این حال، بروز آن در کودکان و جوانان به دلیل چاقی، کم تحرکی و تغذیه ناکافی افزایش یافته است. این آمار بالا همچنین با شیوع بیش از 50 درصدی تخمینی عدم تشخیص در سراسر جهان همراه است. اجرای استراتژی های موفق و مقرون به صرفه برای غربالگری سیستماتیک دیابت ملیتوس برای اطمینان از تشخیص زودهنگام، کاهش خطر ابتلا به عوارض بیماری تهدید کننده زندگی در بیماران ضروری است. بنابراین، شناسایی نشانگرهای زیستی جدید و روش‌های سنجش دیابت برای ایجاد تکنیک‌های غربالگری قوی، غیرتهاجمی، بدون درد، بسیار حساس و دقیق ضروری است. اخیرا پژوهشی صورت گرفته است که بر توسعه اخیر نشانگرهای زیستی و معتبر بالینی جدید و همچنین روش‌هایی برای تعیین آنها متمرکز است که جایگزین‌های مقرون به صرفه برای غربالگری و تشخیص زودهنگام T2DM را نشان می‌دهند.
این مقاله سه بیومارکر بالینی تایید شده را مقایسه می‌کند: فروکتوزامین (FA)، آلبومین گلیکاته (GA) و 1،5-آنهیدروگلوکزیتول (1،5-AHG) 1. FA ، GA و 1،5-AHG می‌توانند سطوح گلوکز ناشتا، گلوکز پس از وعده غذایی و نوسانات گلوکز را بازتاب دهند و با عوارض دیابت مرتبط هستند. آنها می‌توانند توسط روش‌های آنزیمی تعیین شوند و برای آزمایش در مراکز درمانی ارزیابی شده‌اند.GA عملکرد تشخیصی مشابهی با HbA1c داشته و قابلیت اندازه‌گیری گلوکز پس از وعده غذایی را دارد. استفاده ترکیبی از GA و HbA1c به خصوص در بیماران مبتلا به بیماری کلیه مزمن مفید بوده است. علاوه بر بیومارکرهای تایید شده، مقاله به بیومارکرهای جدید پتانسیل اشاره می‌کند که از طریق مطالعات متابولومیک شناسایی شده‌اند، مانند اسیدهای آمینه، آلفا-هیدروکسی بوتیرات (α-HB)، لیزوفسفاتیدیل کولین (LysoPC)، لپتین، آدیپونکتین، فتوئین-آ (Fetuin-A) و اسیدهای آمینه شاخه‌ای (BCAAs). این بیومارکرهای جدید قدرت پیش‌بینی خطر پیش‌دیابت و T2DM را دارند، همچنین ارزیابی مقاومت به انسولین و کنترل گلوکز را انجام می‌دهند. با این حال، قبل از ورود به عمل در عملکرد بالینی، نیاز به اعتبارسنجی بیشتر درمانی دارند.
منابع
Xu, Haiying, et al. “The clinical potential of 1, 5-anhydroglucitol as biomarker in diabetes mellitus.” Frontiers in Endocrinology 15 (2024): 1471577.
Ortiz-Martínez, Margarita, et al. “Recent developments in biomarkers for diagnosis and screening of type 2 diabetes mellitus.” Current diabetes reports 22.3 (2022): 95-115.
Lee, Ji-Eun. “Alternative biomarkers for assessing glycemic control in diabetes: fructosamine, glycated albumin, and 1, 5-anhydroglucitol.” Annals of pediatric endocrinology & metabolism 20.2 (2015): 74.
نویسنده متن
دکتر زهره سلیمی، مسئول فنی بخش بیوشیمی و هورمون آزمایشگاه پاتوبیولوژی بصیر
