کلسترول باقی مانده (RC) به محتوای کلسترول در لیپوپروتئین های غنی از تری گلیسیرید، مخصوصاً لیپوپروتئین های با چگالی بسیار کم (VLDL)، لیپوپروتئین های با چگالی متوسط (IDL) و بقایای شیلومیکرون گفته می‌شود. این ذرات در متابولیسم لیپیدها نقش دارند و تری گلیسیرید و کلسترول را به سراسر بدن منتقل می کنند. نسبت RC/HDL-C که کلسترول باقیمانده را با کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL-C) مقایسه می کند، مارکری مفید در ارزیابی سلامت قلب و عروق و متابولیک است.
درک نسبت RC/HDL-C
نسبت RC/HDL-C با تقسیم مقدار کلسترول باقیمانده بر مقدار HDL-C در خون محاسبه می شود. نسبت بالاتر به این معنی است که کلسترول باقیمانده بر HDL غالب است، اما نسبت پایین تر نشان دهنده تعادل سالم تر با HDL بیشتر است.
اهمیت بالینی این نسبت
مطالعات نشان می دهد که نسبت RC/HDL-C بالا با موارد زیر همراه است:
افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی (CVD)
احتمال بیشتر ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
افزایش التهاب در بدن
اگر نسبت بالا باشد چه اتفاقی می افتد؟
آترواسکلروز: مقدار بالای RC می تواند به دیواره شریان نفوذ کند و باعث ایجاد پلاک و تنگ شدن شریان ها شود.
التهاب: RC با التهاب مزمن با درجه پایین همراه است که به مشکلات قلبی عروقی منجر می‌شود.
NAFLD: نسبت بالای RC/HDL-C با بیماری کبد چرب مستقل از مصرف الکل مرتبط است.
اگر نسبت پایین باشد چه اتفاقی می افتد؟
نارسایی قلبی: برخی مطالعات نشان می دهد که مقدار بسیار پایین RC می‌تواند با افزایش مرگ و میر ناشی از تمام علل در بیماران نارسایی قلبی همراه باشد.
خطر خونریزی: مقدار پایین RC می‌تواند خطر خونریزی را در بیماران در طول سکته مغزی ایسکمیک حاد یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) افزایش دهد.
این یعنی هر دو افراط – RC بسیار بالا یا بسیار کم – می توانند خطرات بالقوه سلامتی را نشان دهند.
نتیجه گیری
نسبت RC/HDL-C مارکری مفید برای ارزیابی خطرات قلبی عروقی و متابولیک است. نسبت بالا به افزایش خطر آترواسکلروز، التهاب و اختلالات متابولیک اشاره دارد، اما نسبت بسیار پایین می‌تواند در نارسایی قلبی یا سکته حاد مشکل ساز باشد. حفظ این نسبت در محدوده سالم، با رژیم غذایی، ورزش، و در صورت نیاز، دارو، کلید کاهش خطرات سلامتی است.
منابع
Sun, Y., Miao, X., Hu, M. et al. Remnant cholesterol and its variability independent of low density lipoprotein cholesterol predict metabolic dysfunction associated steatotic liver disease. Sci Rep 15, 4455 (2025). https://doi.org/10.1038/s41598-025-88000-9
Zou Y, Hu C, Kuang M, Chai Y. Remnant cholesterol/high-density lipoprotein cholesterol ratio is a new powerful tool for identifying non-alcoholic fatty liver disease. BMC Gastroenterol. 2022 Mar 24;22(1):134. doi: 10.1186/s12876-022-02216-x. PMID: 35331166; PMCID: PMC8953360.
Wu, Zhiyuan, et al. “Low Remnant Cholesterol and In‐Hospital Bleeding Risk After Ischemic Stroke or Transient Ischemic Attack.” Journal of the American Heart Association 13.14 (2024): e034307.
