واکسن DT که به‌عنوان واکسن دیفتری-کزاز نیز شناخته می‌شود، یک واکسن ترکیبی است که در برابر دو عفونت مهم باکتریایی دیفتری و کزاز ایمنی ایجاد می‌کند. در برخی موارد، واکسن DT می‌تواند با سایر واکسن‌ها، مانند واکسن سیاه‌سرفه (DTaP) یا واکسن فلج اطفال (DTaP-IPV) ترکیب شود تا فرایند ایمن‌سازی را ساده‌تر کرده و ایمنی گسترده‌تری در برابر بیماری‌های متعدد ایجاد کند. به‌طورکلی به نوزادان و خردسالان به‌عنوان بخشی از برنامه‌های ایمن‌سازی متداول تزریق می‌شود.
دیفتری یک عفونت باکتریایی بسیار مسری است که گلو را درگیر می‌کند و در صورت عدم درمان می‌تواند باعث مشکل در تنفس، مشکلات قلبی و حتی مرگ شود. کزاز که با عنوان Lockjaw نیز شناخته می‌شود، توسط یک باکتری ایجاد می‌شود که از طریق زخم‌های باز وارد بدن می‌شود و سمی را آزاد می‌کند که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد و موجب سفتی عضلات و اسپاسم می‌شود که می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
واکسن DT شامل فرم‌های غیرفعال یا کشته شده باکتری‌های دیفتری و کزاز یا بخش‌هایی از باکتری است که باعث ایجاد پاسخ ایمنی می‌شود. هنگامی که واکسن تجویز می‌شود، سیستم ایمنی را تحریک می‌کند تا آنتی‌بادی‌های مخصوص این باکتری‌ها تولید کند. در صورت مواجهه با باکتری‌های در آینده، سیستم ایمنی می‌تواند به‌سرعت پاسخ دهد و قبل از ایجاد عفونت آنها را خنثی کند.
واکسن DT معمولاً در یک دوز تزریق می‌شود که اولین دوزها در 2، 4 و 6 ماهگی و دوزهای بوستر در 15-18 ماهگی و 4-6 سالگی تجویز می‌شود. همچنین می‌توان آن را به کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالانی که قبلاً واکسینه نشده‌اند یا نیاز به بوستر دارند، تزریق کرد.
این واکسن معمولاً به‌صورت تزریق در عضله ران نوزادان و بالای بازوی کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان تزریق می‌شود. عوارض جانبی متداول واکسن شامل درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق، تب خفیف و تحریک‌پذیری است. این عوارض معمولاً موقتی هستند و خودبه‌خود از بین می‌روند.
اجزای واکسن DT
• توکسوئید دیفتری: دیفتری توسط باکتری کورینه باکتریوم دیفتری ایجاد می‌شود که سمی را آزاد می‌کند که می‌تواند موجب بروز بیماری‌های تنفسی و سیستمیک شدید شود. توکسوئید دیفتری که در واکسن استفاده می‌شود فرم غیرفعال یا «کشته شده» سم است. این فرم سیستم ایمنی را تحریک می‌کند تا آنتی‌بادی‌هایی علیه سم دیفتری تولید کند و بدون ایجاد بیماری، ایمن‌سازی کند.
• توکسوئید کزاز: کزاز توسط باکتری کلستریدیوم تتانی ایجاد می‌شود که یک نوروتوکسین قوی تولید می‌کند. سم کزاز موجود در واکسن نیز فرم غیرفعال شده سم است. این فرم سیستم ایمنی را وادار می‌کند تا آنتی‌بادی‌هایی علیه سم کزاز تولید و از بروز عفونت کزاز جلوگیری کند.
نحوه عملکرد واکسن DT
• هنگامی که واکسن DT تجویز می‌شود، سیستم ایمنی سموم دیفتری و کزاز را به‌عنوان مواد خارجی تشخیص می‌دهد. این امر یک پاسخ ایمنی ایجاد می‌کند و آنتی‌بادی‌های مخصوص این سموم تولید می‌کند.
• اگر فردی در آینده در معرض باکتری‌های دیفتری یا کزاز قرار گیرد، سیستم ایمنی بدن او به‌سرعت سموم را تشخیص داده و خنثی می‌کند و از بروز بیماری‌ها جلوگیری می‌کند.
برنامه واکسیناسیون
• دوزهای واکسن DT معمولاً در دوران کودکی و از 2 ماهگی شروع می‌شود. برنامه دقیق ممکن است بسته به منطقه متفاوت باشد، اما چند دوز برای ایجاد و حفظ ایمنی تزریق می‌شود.
• برای اطمینان از ایمنی مداوم، ممکن است در طول زندگی به تزریق بوستر نیاز باشد.
عوارض احتمالی
• واکسن DT به‌طورکلی ایمن و مؤثر است. بااین‌حال، مانند هر مداخله ی پزشکی، می‌تواند عوارض جانبی بالقوه‌ای داشته باشد، اگرچه معمولاً خفیف و گذرا هستند. اینها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
• درد، تورم یا قرمزی در محل تزریق: این شایع‌ترین عارضه جانبی است و معمولاً طی چند روز خودبه‌خود برطرف می‌شود.
• تب: برخی از افراد ممکن است پس از واکسیناسیون تب با درجه پایین را تجربه کنند.
• تحریک‌پذیری یا سرگیجه: نوزادان و کودکان خردسال ممکن است برای مدت کوتاهی پس از واکسیناسیون تحریک‌پذیرتر باشند.
• عوارض جدی ناشی از واکسن DT بسیار نادر است. اما در موارد بسیار نادر، واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) می‌تواند در مدت کوتاهی پس از واکسیناسیون رخ دهد. به همین دلیل است که واکسن‌ها در یک محیط پزشکی تجویز می‌شوند که در صورت نیاز مراقبت‌های پزشکی مناسب ارائه شود.
• واکسن DT در پیشگیری از عفونت‌های دیفتری و کزاز ایمن و بسیار مؤثر در نظر گرفته می‌شود. شیوع این بیماری‌ها را در کشورهایی که واکسیناسیون در آنها گسترده است بسیار کاهش داده است. اما، ادامه دریافت دوزهای بوستر در طول زندگی برای حفظ ایمنی مهم است، زیرا ایمنی می‌تواند در طول زمان کاهش یابد . واکسیناسیون نه‌تنها به محافظت از افراد کمک می‌کند، بلکه به ایمنی کلی جامعه نیز کمک می‌کند، خطر شیوع بیماری را کاهش می‌دهد و از افرادی که خود قادر به دریافت واکسن نیستند، مانند نوزادان یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، محافظت می‌کند.
منابع
Gajdos V, Vidor E, Richard P, Tran C, Sadorge C. Diphtheria, tetanus and poliovirus antibody persistence 5 years after vaccination of pre-schoolers with two different diphtheria, tetanus and inactivated poliomyelitis vaccines (Td-IPV or DT-IPV) and immune responses to a booster dose of DTaP-IPV. Vaccine. 2015 Jul 31;33(32):3988-96. doi: 10.1016/j.vaccine.2015.06.036. Epub 2015 Jun 15. PMID: 26087294.
Dakin A, Borrow R, Arkwright PD. A review of the DTaP-IPV-HB-PRP-T Hexavalent vaccine in pediatric patients. Expert Rev Vaccines. 2023 Jan-Dec;22(1):104-117. doi: 10.1080/14760584.2023.2161519. Epub 2022 Dec 26. PMID: 36545777.
Rane MS, Rohani P, Halloran ME. Association of Diphtheria-Tetanus-Acellular Pertussis Vaccine Timeliness and Number of Doses With Age-Specific Pertussis Risk in Infants and Young Children. JAMA Netw Open. 2021 Aug 2;4(8):e2119118. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2021.19118. PMID: 34374773; PMCID: PMC8356064.
