ویتیلیگو یک اختلال خودایمنی است که با ازبین‌رفتن ملانوسیت‌ها که سلول‌های تولیدکننده ملانین هستند، مشخص شده و باعث ایجاد لکه‌های بدون رنگ بر روی پوست می‌شود. این بیماری حدود 0.5٪ تا 2٪ از جمعیت جهان را درگیر میکند و علیرغم اینکه بدون علامت است و تهدید کننده زندگی نیست، می‌تواند تأثیرات روانی و اجتماعی زیادی داشته باشد. فاکتورهای ژنتیکی با بیش از ۵۰ لوکوس حساس، نقش مهمی در بروز آن ایفا می کنند که برای شروع بیماری با فاکتورهای محیطی و ایمونولوژیک ارتباط دارند. یک نظریه برجسته می‌گوید که استرس اکسیداتیو در ملانوسیت‌ها، همراه با نوعی پاسخ خودایمنی، باعث تخریب آن‌ها می‌شود مثلا اینترفرون گاما (IFN-γ) و مسیر کموکاین CXCL9/10-CXCR3 در حمله خودایمنی به ملانوسیت‌ها، تحریک التهاب و مرگ سلولی نقش پررنگی دارند.
انواع آن
ویتیلیگو به دو فرم بروز میکند: غیر سگمنتال (NSV) و سگمنتال (SV). فرم NSV نوع رایج‌تری است که با تکه‌های رنگ‌دانه دار متقارن مشخص می‌شود که می‌تواند در قسمت‌های مختلف بدن پخش شود. از سوی دیگر، SV معمولاً به‌صورت یک‌طرفه بروز میکند و تمایل به تثبیت سریع‌تر دارد. این بیماری می‌تواند در هر سنی ایجاد گردد، اما معمولاً بین ده تا سی‌سالگی شروع می‌شود.
تشخیص آن
روش‌های تشخیصی و ارزیابی اصلی برای تشخیص ویتیلیگو شامل معاینه بالینی است، اما تکنیک‌های جدیدتر و غیرتهاجمی‌تری برای افزایش دقت درحال‌توسعه هستند. این روش‌ها شامل روش‌های تصویربرداری مانند میکروسکوپ کانفوکال بازتابی و توموگرافی انسجام نوری و همچنین روش‌های بیوفیزیکی مانند درموسکوپی و رنگ‌سنجی است. این تکنیک‌ها به ارزیابی وسعت و پیشرفت بیماری با اطمینان بیشتر کمک می‌کنند و اطلاعات مفیدی را برای اثربخشی درمان و تحقیقات فراهم می‌کنند.
روش‌های درمانی آن
درمان‌های کنونی ویتیلیگو با هدف متوقف کردن پیشرفت بیماری و رنگ‌دانه سازی پوست صورت می‌گیرد. داروهای سنتی شامل کورتیکواستروئیدهای موضعی، مهارکننده‌های کلسینورین و فتوتراپی است. بااین‌حال، این درمان‌ها اصولاً اثربخشی محدود و عوارض جانبی دارند. پیشرفت‌های اخیر در درمان‌های هدفمند، به‌ویژه مهارکننده‌های ژانوس کیناز (JAK) در کارآزمایی‌های بالینی امیدوارکننده بوده‌اند. مهارکننده‌های JAK با مهارکردن مسیرهای سیگنالینگی که باعث التهاب و تخریب ملانوسیت می‌شوند، اثر می‌کنند. روکسولیتینیب موضعی، یک مهارکننده تأیید شده JAK، برای درمان ویتیلیگو است و امید تازه‌ای را به بیماران بخشیده است. دیگر داروهای نوظهور عبارت‌اند از آفاملانوتید، آنالوگ سنتتیک هورمون محرک آلفا ملانوسیت، و آنالوگ‌های پروستاگلاندین مانند latanoprost.
جهت‌گیری آینده
آینده درمان ویتیلیگو در گِروی پزشکی شخصی است که درمان‌ها بر اساس پروفایل‌های ژنتیکی و ایمنی هر شخص طراحی می‌شوند. تحقیقات مداوم در مورد مکانیسم‌های مولکولی مسبب ویتیلیگو برای توسعه داروهای مؤثرتر و هدفمندتر ضروری است. علاوه بر این، پرداختن به تأثیر روانی ویتیلیگو با مراقبت‌های جامعی که شامل حمایت روانی هستند برای بهبود کیفیت زندگی بیمار بسیار مهم است.
منابع
Pala V, Ribero S, Quaglino P, Mastorino L. Updates on Potential Therapeutic Approaches for Vitiligo: Janus Kinase Inhibitors and Biologics. Journal of Clinical Medicine. 2023 Dec 4;12(23):7486.
Perez-Bootello J, Cova-Martin R, Naharro-Rodriguez J, Segurado-Miravalles G. Vitiligo: Pathogenesis and New and Emerging Treatments. International Journal of Molecular Sciences. 2023 Dec 9;24(24):17306.
Abdi P, Anthony MR, Farkouh C, Chan AR, Kooner A, Qureshi S, Maibach H. Non-invasive skin measurement methods and diagnostics for vitiligo: a systematic review. Frontiers in Medicine. 2023 Jul 27;10:1200963.
