آرتریت روماتوئید (RA)

آرتریت روماتوئید (RA) یک اختلال خودایمنی مزمن است که عمدتاً مفاصل را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند سایر اندام‌های بدن را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد. این بیماری با التهاب، درد، سفتی و تورم مفاصل مشخص می‌شود که در طول زمان باعث آسیب و تغییر شکل مفاصل می‌شود. RA یک بیماری سیستمیک است، یعنی می‌تواند بخش‌های مختلفی از بدن را فراتر از مفاصل تحت‌تأثیر قرار دهد.

نکات مهم

1. ماهیت خودایمنی: RA یک بیماری خودایمنی است، یعنی سیستم ایمنی بدن که مسئول محافظت در برابر عفونت‌ها است، به‌اشتباه به بافت‌های سالم خود حمله می‌کند. در مورد RA، سیستم ایمنی ابتدا سینوویوم (غشایی که مفاصل را احاطه کرده)، هدف قرار می‌دهد.
2. التهاب سینوویال: التهاب سینوویوم باعث آزادشدن آنزیم‌هایی می‌شود که می‌توانند به غضروف و استخوان داخل مفاصل آسیب برسانند. این امر باعث درد، تورم و سفتی می‌شود، مخصوصاً صبح‌ها یا بعد از زمان‌های بی‌تحرکی.
3. درگیری مفصل: RA معمولاً مفاصل متعددی را که معمولاً به‌صورت متقارن در هر دو طرف بدن هستند، تحت‌تأثیر قرار می‌دهد شامل مفاصل دست، مچ دست، آرنج، شانه‌ها، زانوها و مچ پا.
4. علائم: درد مفاصل، تورم، سفتی (مخصوصاً صبح‌ها) و کاهش دامنه حرکتی است. خستگی، تب، کاهش وزن و احساس ناخوشی عمومی نیز به دلیل ماهیت سیستمیک می‌تواند در RA باشد.
5. پیشرفت: در صورت عدم درمان، RA می‌تواند به‌مرورزمان باعث آسیب و تغییر شکل مفصل شود. التهاب مزمن می‌تواند باعث ساییدگی مفصل شود که به نوبه خود می‌تواند موجب کاهش عملکرد مفصل و حتی ناتوانی شود. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری بسیار مهم است.
6. تشخیص: بر اساس ترکیبی از ارزیابی بالینی، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های مختلف است. آزمایش‌های خون (مانند فاکتور روماتوئید، آنالیز مایع سینوویال، تست واکنش‌دهنده‌های فاز حاد و آنتی‌بادی‌های ضد پپتید سیترولینه (آنتی CCP)) و تصویربرداری (مانند اشعه ایکس، سونوگرافی و MRI) به تأیید تشخیص و ارزیابی شدت آسیب مفصل کمک می‌کنند.
   • فاکتور روماتوئید (RF): این آنتی‌بادی اغلب در خون افراد مبتلا به RA وجود دارد. اما توجه کنید که تمام افراد دچار آرتریت روماتوئید فاکتور روماتوئید ندارند و نتیجه مثبت آن در سایر بیماری‌ها نیز دیده می‌شود.
   • آنتی بادی‌های پپتید سیترولینه آنتی سیکلیک (آنتی CCP): این آنتی‌بادی‌ها بیشتر از فاکتور روماتوئید برای RA اختصاصی هستند و می‌توانند به تأیید تشخیص کمک کنند. وجود آنها با احتمال بالاتر ابتلا به RA شدیدتر همراه است.
   • تست واکنش‌دهنده‌های فاز حاد

• CRP: مقدار CRP در خون در طول دوره‌های التهاب افزایش می‌یابد. افزایش مقدار CRP نشان‌دهنده التهاب فعال در بدن بوده که در RA شایع است.
• ESR: سرعت ته‌نشین شدن گلبول‌های قرمز خون در لوله‌آزمایش را اندازه‌گیری می‌کند. مقادیر بالای ESR در بیماری‌های همراه با التهاب از جمله RA دیده می‌شود.
  • آنالیز مایع سینوویال
• آسپیراسیون مفصل (آرتروسنتز): در این روش، مقدار کمی از مایع سینوویال از مفصل آسیب‌دیده استخراج و از نظر علائم التهاب، عفونت و کریستال بررسی می‌شود. وجود سلول‌های التهابی و پروتئین‌های خاص می‌تواند به تأیید RA کمک کند.
  نتایج: برای آنتی‌بادی‌های آنتی CCP مثبت یا منفی گزارش می‌شود. نتیجه مثبت نشان‌دهنده وجود این آنتی‌بادی‌ها است که می‌تواند مارکر مفیدی برای تشخیص RA باشد.
  علاوه بر این، تمام افراد دچار RA دارای آنتی‌بادی RF یا آنتی CCP نخواهند بود، و این آزمایش‌ها می‌توانند در بیماری‌های دیگر نیز مثبت باشند؛ بنابراین، تشخیص RA باید توسط متخصصان بیماری‌های خودایمنی مجرب انجام شود.

• درمان: هدف از درمان RA مدیریت علائم، کاهش التهاب، جلوگیری از آسیب مفاصل و بهبود کیفیت زندگی است. روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:

• داروها: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs)، DMARDهای بیولوژیک و مهارکننده‌های JAK کیناز برای کنترل التهاب و کُند کردن پیشرفت بیماری استفاده می‌شوند.
• فیزیوتراپی: ورزش و فیزیوتراپی به حفظ انعطاف‌پذیری مفاصل و تقویت عضلات اطراف مفاصل آسیب‌دیده کمک می‌کند.
• تغییر سبک زندگی: حفظ وزن مناسب، کنترل استرس و اتخاذ تکنیک‌های محافظت از مفاصل می‌تواند سلامت کلی را بهبود بخشد.
• جراحی: در موارد شدید که آسیب مفصلی گسترده است، جراحی تعویض مفصل برای بازگرداندن عملکرد و کاهش درد انجام می‌شود.

پیش‌آگهی: پیش‌آگهی RA از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از افراد علائم خفیفی را تجربه می‌کنند که به‌خوبی به درمان پاسخ می‌دهند، اما بعضی‌ها بیماری تهاجمی‌تری دارند که نیاز به کنترل شدیدتری دارد. درمان زودهنگام و مداوم می‌تواند به‌شدت نتایج را بهبود بخشد و به جلوگیری از آسیب غیرقابل‌برگشت مفصل کمک کند.
یادآوری این نکته مهم است که تشخیص RA معمولاً بر اساس ترکیبی از ارزیابی بالینی، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایش‌های خون است. روماتولوژیست ها و سایر متخصصان از یک روش جامع برای ارزیابی تمام اطلاعات موجود و تشخیص دقیق استفاده می‌کنند.

منابع

Smolen JS, Aletaha D, McInnes IB. Rheumatoid arthritis. Lancet. 2016 Oct 22;388(10055):2023-2038.
Scott DL, Wolfe F, Huizinga TW. Rheumatoid arthritis. Lancet. 2010 Sep 25;376(9746):1094-108.
Mezzetti E, Costantino A, Leoni M, Pieretti R, Di Paolo M, Frati P, Maiese A, Fineschi V. Autoimmune Heart Disease: A Comprehensive Summary for Forensic Practice. Medicina (Kaunas). 2023 Jul 25;59(8):1364.