مقدمه
آنالیز ادرار یک تست تشخیصی مهم است که ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و میکروسکوپی ادرار را بررسی می‌کند. این تست نقش مهمی در ارزیابی سلامتی کلی افراد ایفا می‌کند و در تشخیص و پایش بیماری‌های مختلف مؤثر است. به طور کلی، این تستِ غیرتهاجمی و ارزان، اطلاعات مفیدی را در مورد عملکرد دستگاه ادراری و بدن ارائه می‌دهد. اینجا به بررسی فاکتور‌های مختلف آنالیز ادرار، از جمله بررسی میکروسکوپی، گلوبول‌ها، کریستال‌ها و کشت ادرار می‌پردازیم.
بررسی میکروسکوپی
بررسی میکروسکوپی جنبه مهمی از آنالیز ادرار است که شامل بررسی رسوبات ادرار زیر میکروسکوپ است. با مشاهده رسوبات، پزشکان می‌توانند عناصر سلولی و غیر سلولی را تشخیص دهند که با چشم غیرمسلح قابل‌مشاهده نیستند. برخی از عناصر مهم مورد بررسی در طول این فرایند شامل موارد زیر هستند:
- گلبول‌های قرمز (RBCs): وجود گلبول‌های قرمز در ادرار که معروف به هماچوری است، می‌تواند نشانه‌ای از طیف وسیعی از بیماری‌ها باشد، مانند عفونت‌های دستگاه ادراری، سنگ‌ها یا حتی بیماری کلیوی.
- گلبول‌های سفید (WBCs): وجود گلبول‌های سفید در ادرار که معروف به پیوری است، نشانه‌ای از التهاب یا عفونت دستگاه ادراری است.
- سلول‌های اپیتلیال (پوششی): این سلول‌ها از پوشش داخلی دستگاه ادراری می‌آیند و می‌توانند برای تشخیص ناهنجاری در ادرار استفاده شوند.
- سیلندرهای ادراری: این‌ها ساختارهای استوانه‌ای هستند که از پروتئین‌ها و عناصر سلولی انعطاف‌پذیر تشکیل شده‌اند. انواع مختلف سیلندرها، برای بررسی عملکرد کلیه و برخی از بیماری‌های کلیوی استفاده می‌شوند.
- کریستال‌ها: کریستال‌ها وقتی ایجاد می‌شوند که غلظت برخی مواد در ادرار از حدِ حلالیت آنها بیشتر باشد. آنها می‌توانند طبیعی یا نشانه‌ای از سنگ کلیه باشند.
قطرات چربی
به سلول‌های اپتلیال همراه با قطرات یا گلبول‌های چربی اطلاق می‌شود. آنها معمولاً با بیماری لیپوری یا کیلوری مرتبط هستند. لیپوری وقتی رخ می‌دهد که میزان لیپید (چربی) در ادرار بیش از حد باشد و به تشکیل گلوبول‌ها منجر شود. کیلوری زمانی به وجود می‌آید که وجود کیلوس (مایع شیری حاوی چربی) در ادرار باعث ظهور گلوبول‌ها می‌شود. وجود قطرات چربی در ادرار می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌های مختلفی از جمله اختلالات لنفاوی، عفونت‌ها یا آسیب دستگاه ادراری باشد. شناسایی و بررسی علت وجود گلوبول‌ها در ادرار، برای درمان صحیح ضروری است.
کریستال‌ها
کریستال‌ها ذرات جامد میکروسکوپیک در ادرار هستند که زمانی تشکیل می‌شوند که غلظت برخی مواد در ادرار از حدِ حلالیت آنها بیشتر باشد. بیشتر کریستال‌ها بی‌خطر و طبیعی هستند اما برخی کریستال‌ها نشانه‌ی بیماری‌اند. انواع معمول کریستال‌ها عبارتند از:
اگزالات کلسیم: این کریستال‌ها معمولاً در افراد سالم دیده می‌شوند و بخش متداولی از سنگ‌های کلیه هستند.
کریستال‌های اسید اوریک: میزان بالای اسید اوریک در ادرار می‌تواند به تشکیل کریستال‌های اسید اوریک منجر شود که با نقرس و برخی از بیماری‌های کلیوی مرتبط هستند.
کریستال‌های سیستین: کریستال‌های سیستین کمیاب و نشانه‌ی اختلالِ ژنتیکیِ سیستینوری هستند که در آن مقدار بیش از حدِ سیستین در ادرار دفع و به تشکیل سنگ کلیه منجر می‌شود.
کشت ادرار
کشت ادرار یک تست آزمایشگاهی است که با هدف تشخیص میکروارگانیسم‌ها در ادرار از طریق رشد آنها در محیط کشت انجام می‌شود. این تست معمولاً برای تشخیص عفونت‌های دستگاه ادراری و تعیین مؤثرترین دارو برای آنها استفاده می‌شود. این کار شامل جمع‌آوری نمونه ادرار و قراردادن آن روی محیط کشتی است که به رشد باکتری‌ها، قارچ‌ها یا سایر میکروارگانیسم‌ها کمک می‌کند. سپس اپراتور، میکروارگانیسم مشخصی که عامل عفونت است را شناسایی و حساسیت آن را نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های مختلف تست می‌کند.
نتیجه مثبتِ کشت ادرار نشان‌دهنده‌ی وجود عفونت است و به پزشکان کمک می‌کند تا مؤثرترین آنتی‌بیوتیک را برای درمان انتخاب کنند. تفسیر صحیحِ نتایج کشت ادرار از اهمیت بالایی برخوردار است تا درمان صحیح را تضمین کرده و از بروز مقاومت به آنتی‌بیوتیک جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
آنالیز ادرار یک ابزار تشخیصی مهم است که اطلاعات مفیدی در مورد سلامت دستگاه ادراری و سلامت کلی فرد ارائه می‌دهد. بررسی میکروسکوپی به تشخیص عناصر سلولی و غیر سلولی کمک می‌کند، درحالی‌که وجود قطرات چربی و کریستال‌ها می‌تواند نشانه بیماری‌های خاصی باشد. علاوه بر این، کشت ادرار نقش مهمی در تشخیص عفونت‌های دستگاه ادراری و انتخاب داروی مناسب دارد.
منابع
“Clinical Chemistry: Principles, Techniques, and Correlations” by Michael L. Bishop
Lepowsky E, Ghaderinezhad F, Knowlton S, Tasoglu S. Based assays for urine analysis. Biomicrofluidics. 2017 Sep 1;11(5)
Ryan D, Robards K, Prenzler PD, Kendall M. Recent and potential developments in the analysis of urine: a review. Analytica chimica acta. 2011 Jan 17;684(1-2):17-29.
