اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) که با نام بیماری لو گریگ شناخته می‌شود، یک اختلال عصبی پیش‌رونده است که ابتدا بر نورون‌های حرکتی که مسئول کنترل ماهیچه‌های ارادی هستند، تأثیر می‌گذارد. این بیماری باعث ضعیف‌شدن و آتروفی تدریجی ماهیچه‌ها می‌شود و در نهایت بر توانایی حرکت، صحبت‌کردن، بلعیدن و تنفس تأثیر می‌گذارد.
پاتوفیزیولوژی و ژنتیک آن
ALS با ازبین‌رفتن نورون حرکتی فوقانی در مغز و نورون‌های حرکتی تحتانی در نخاع مشخص می‌شود. علت دقیق ALS در بیشتر موارد ناشناخته است، اما گفته می‌شود که ترکیبی از فاکتورهای ژنتیکی و محیطی را شامل می‌شود. تقریباً پنج تا ده درصد موارد ALS خانوادگی هستند و جهش‌هایی در چند ژن از جمله SOD1، C9orf72، TARDBP و FUS شناسایی شده‌اند. موارد دیگر به‌صورت پراکنده و بدون سابقه خانوادگی هستند.
ویژگی‌های بالینی و تشخیص آن
علائم ALS معمولاً با ضعف یا سفتی عضلانی شروع و به‌تدریج بدتر می‌شود. علائم اولیه شامل مشکل در راه‌رفتن، زمین‌خوردن، و یا مشکلات در مهارت دست، گفتار، و بلع است. همانطور که بیماری پیشرفت می‌کند، باعث تحلیل‌رفتن عضلانی و فلج گسترده‌تر می‌شود. تشخیص عمدتاً بالینی و بر اساس شرح‌حال بیمار، معاینه فیزیکی و حذف سایر بیماری‌ها از طریق آزمایش‌هایی مانند الکترومیوگرافی (EMG)، مطالعات هدایت عصبی و MRI است.
تحقیقات و پیشرفت‌های اخیر
تحقیقات ALS در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته است، با چند یافتة مهم:
1. اطلاعات ژنتیکی: مطالعات اخیر درک ما را از حوزه های ژنتیکی ALS گسترش داده است مثلا محققان نقشه‌های دقیقی از شبکه‌های تنظیم ژن در مغز افراد مبتلا به ALS و بدون ALS تهیه کرده‌اند که اطلاعاتی در مورد مکانیسم‌های مولکولی این بیماری و اهداف آن برای درمان ارائه می‌دهد.
2. التهاب عصبی: التهاب عصبی مزمن به شدت یک فاکتور مهم در پیشرفت ALS شناخته می‌شود. تحقیقات نشان می دهد که سلول های میکروگلیال، سلول های ایمنی اولیه در مغز، با فرآیندهای التهابی به مرگ نورون حرکتی کمک می کنند.
3. درمان های بالقوه: پیشرفت در بیوتکنولوژی باعث توسعه روش‌های درمانی جدید شده است. ژن درمانی، الیگونوکلئوتیدهای آنتی سنس (ASOs)، و درمان با سلول های بنیادی از جمله روش‌های امیدوارکننده ای هستند که در حال بررسی هستند. مثلا ASOهایی که جهش‌های ژنتیکی خاص را هدف قرار می‌دهند (مانند SOD1) در آزمایش‌های بالینی و اولیه بالقوه نشان داده‌اند.
4. بیومارکرها: شناسایی بیومارکرهای قابل اعتماد برای ALS برای تشخیص زودهنگام و بررسی پیشرفت بیماری بسیار مهم هستند. مطالعات اخیر بر کشف بیومارکرهای موجود در خون، مایع مغزی نخاعی (CSF) و تکنیک‌های تصویربرداری متمرکز شده‌اند که می‌تواند به ردیابی اثربخشی درمان‌های جدید و درک مکانیسم‌های بیماری کمک کند.
چالش‌ها و چشم‌انداز آینده آن
با وجود این پیشرفت‌ها، ALS غیرقابل‌درمان و گزینه‌های درمانی محدود است. تنها داروهای مورد تأیید FDA، ریلوزول و اداراوون، فواید کمی در کاهش پیشرفت بیماری دارند. پیچیدگی ALS، شامل عوامل ژنتیکی و محیطی متعدد، چالش‌های مهمی را برای محققان ایجاد می‌کند.
مسیرهای تحقیقاتی آینده عبارتند از:
– درک ناهمگونی بیماری: ALS در افراد مختلف، متفاوت ظاهر می‌شود و درک این تغییرات می‌تواند به ایجاد روش‌های درمانی شخصی کمک کند.
– توسعه درمان‌های جدید: آزمایش‌های بالینی در حال انجام طیفی از درمان‌های جدید، از جمله تکنیک‌های ویرایش ژن مانند CRISPR، عوامل محافظت‌کننده عصبی و درمان‌های تعدیل‌کننده ایمنی را آزمایش می‌کنند.
مراقبت از بیمار پیشرفته: بهبود مراقبت‌های چندرشته‌ای، از جمله پشتیبانی تنفسی، مدیریت تغذیه، و فناوری‌های کمکی، برای افزایش کیفیت زندگی بیماران ALS ضروری است.
در نتیجه، ALS یک بیماری تخریب‌کننده عصبی با پیشرفت‌های قابل‌توجه در درک اساس ژنتیکی و مولکولی آن است؛ اما درمان‌های مؤثر هنوز محدود هستند، تحقیقات در حال انجام، برای توسعه روش‌های درمانی جدید و بهبود بیماران در آینده امیدوارکننده است.
منابع
Goutman SA, Hardiman O, Al-Chalabi A, Chió A, Savelieff MG, Kiernan MC, Feldman EL. Emerging insights into the complex genetics and pathophysiology of amyotrophic lateral sclerosis. The Lancet Neurology. 2022 May 1;21(5):465-79.
Gittings LM, Sattler R. Recent advances in understanding amyotrophic lateral sclerosis and emerging therapies. Faculty reviews. 2020;9.
