آلفا فتوپروتئین (AFP) یک گلیکوپروتئین است که توسط کیسه زرده و کبد جنین در دوران بارداری تولید می‌شود. در بزرگسالان، افزایش مقدار AFP می‌تواند نشان‌دهنده بعضی بیماری‌ها، مخصوصاً کارسینوم سلول‌های کبدی (HCC) و تومورهای سلول زایا باشد. تست AFP که غلظت AFP را در سرم خون اندازه‌گیری می‌کند، نقش مهمی در تشخیص، پیش‌آگهی و مانیتورینگ سرطان‌های مختلف دارد.
تست AFP در HCC، یک ابزار تشخیصی مفید است. مطالعات نشان می‌دهد مقادیر بالای AFP تقریباً در 70 تا 90 درصد از بیماران مبتلا به HCC مشاهده می‌شود که اغلب با بار تومور مرتبط است و می‌تواند به تشخیص زودهنگام HCC، مداخله به موقع و بهبود بیمار کمک کند.
همچنین، تست AFP در تشخیص تومورهای سلول زایای غیرسمینوماتوز (NSGCTs)، مخصوصاً در موارد سرطان بیضه استفاده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که مقدار AFP در تقریباً 40 تا 50 درصد از بیماران مبتلا به NSGCT افزایش می‌یابد و آن را به بیومارکری مفید مرتبط با سایر مارکرهای توموری مانند گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) و لاکتات دهیدروژناز (LDH) تبدیل می‌کند.
همچنین، تست AFP علاوه بر کاربرد تشخیصی، در بیماران سرطانی دارای اهمیت پیش‌آگهی است. مطالعات نشان داده‌اند که مقدار پایه AFP بالاتر در بیماران مبتلا به HCC با رفتار تهاجمی‌تر تومور، افزایش خطر تهاجم عروقی و نرخ بقای کلیِ ضعیف‌تر همراه است. علاوه بر این، مطالعات نشان داده که تغییرات داینامیک مقدار AFP در طول درمان می‌تواند به‌عنوان مارکر پیش‌بینی‌کننده پاسخ به درمان و پیشرفت بیماری در بیماران مبتلا به HCC پیشرفته باشد.
تست AFP یک روش ضروری برای مانیتورینگ پیشرفت بیماری و پاسخ به درمان در بیماران مبتلا به سرطان‌های تولیدکننده AFP است. بررسی منظم مقدار AFP به پزشکان اجازه می‌دهد تا اثربخشی درمان را ارزیابی کنند، علائم اولیه عود را تشخیص دهند و استراتژی‌های درمانی را متناسب با آن تنظیم کنند.
در نتیجه، تست AFP نقش مهمی در تشخیص، پیش‌آگهی و مانیتورینگ سرطان‌های مختلف، مخصوصاً کارسینوم سلول‌های کبدی و برخی تومورهای سلول زایا دارد. با اندازه‌گیری مقدار AFP در سرم خون، پزشکان می‌توانند به طور مؤثر سرطان را در مراحل اولیه تشخیص دهند، بار تومور را ارزیابی، پاسخ درمانی را پیش‌بینی و پیشرفت بیماری را بررسی کنند. انجام تحقیقات بیشتر به مشخص‌شدن پیچیدگی‌های بیولوژی AFP و کاربردهای بالینی آن در تشخیص و مدیریت سرطان کمک خواهد کرد.
منابع
Tatli AL, Urakci Z, Kalender M, Arslan H, Taştekin D, Kaplan M. Alpha-fetoprotein (AFP) elevation gastric adenocarcinoma and importance of AFP change in tumor response evaluation. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2015;16(5).
Galle PR, Foerster F, Kudo M, Chan SL, Llovet JM, Qin S, Schelman WR, Chintharlapalli S, Abada PB, Sherman M, Zhu AX. Biology and significance of alpha‐fetoprotein in hepatocellular carcinoma. Liver international. 2019 Dec;39(12):2214-29.
Turshudzhyan A, Wu GY. Persistently rising alpha-fetoprotein in the diagnosis of hepatocellular carcinoma: a review. Journal of Clinical and Translational Hepatology. 2022 Feb 2;10(1):159.
