بیماری‌های کلیوی شامل بیماری‌هایی هستند که عملکرد کلیه‌ها را مختل کرده و موجب تجمع مواد زائد و مایعات در بدن می‌شوند. این بیماری‌ها می‌توانند حاد یا مزمن باشند؛ بیماری مزمن کلیوی (CKD) به‌ویژه شایع است. CKD معمولاً به‌آرامی پیشرفت می‌کند و بنابراین، شناسایی زودهنگام و درمان به‌موقع برای جلوگیری از بروز عوارض خطرناک آن بسیار مهم است.
انواع بیماری‌های کلیوی
بیماری مزمن کلیوی (CKD): با کاهش تدریجی عملکرد کلیه‌ها در طول زمان مشخص می‌شود. از دلایل اصلی این بیماری می‌توان به دیابت و فشارخون بالا اشاره کرد که موجب آسیب به نفرون‌ها (واحدهای عملکردی کلیه) می‌شوند. این بیماری به ۵ مرحله طبقه‌بندی می‌شود و مرحله پنجم نشان‌دهنده نارسایی کلیه است که بیمار نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه خواهد بود.
گلومرولونفریت: این بیماری التهابی در گلومرول‌ها (فیلترهای کوچک داخل کلیه‌ها) رخ می‌دهد و می‌تواند در اثر عفونت‌ها، بیماری‌های خودایمنی یا بیماری‌های سیستمیک دیگر ایجاد شود و موجب اختلال در تصفیه و احتمالاً آسیب دیدن کلیه‌ها گردد.
بیماری کلیه پلی‌کیستیک (PKD): نوعی اختلال ژنتیکی است که با رشد کیست‌های متعدد در کلیه‌ها مشخص می‌شود و می‌تواند باعث بزرگ شدن کلیه‌ها و کاهش تدریجی عملکرد آن‌ها شود.
سندرم نفروتیک: این سندرم با مقدار بالای پروتئین در ادرار، کاهش پروتئین در خون، ورم و کلسترول بالا مشخص می‌شود و می‌تواند در اثر بیماری‌های مختلف کلیوی که به گلومرول‌ها آسیب می‌رسانند، ایجاد شود.
روش‌های تشخیص آن‌ها
شناسایی زودهنگام بیماری‌های کلیوی برای مدیریت مؤثر آن‌ها ضروری است. روش‌های متداول تشخیص شامل موارد زیر هستند:
آزمایش خون: اندازه‌گیری مقدار کراتینین سرم برای برآورد نرخ تصفیه گلومرولی (GFR) که نشان‌دهنده کارایی کلیه‌ها در تصفیه مواد زائد است. کاهش GFR نشان‌دهنده عملکرد نامناسب کلیه‌ها است.
آزمایش ادرار: بررسی وجود آلبومین (نوعی پروتئین) در ادرار می‌تواند نشان‌دهنده آسیب کلیوی باشد. نسبت آلبومین به کراتینین (ACR) معمولاً برای تشخیص و بررسی بیماری‌های کلیوی به کار می‌رود.
تصویربرداری: سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن تصاویر دقیقی از کلیه‌ها ارائه می‌دهند و به شناسایی ناهنجاری‌های ساختاری، انسدادها یا کیست‌ها کمک می‌کنند. نمونه‌برداری کلیه: در برخی موارد، یک نمونه کوچک از بافت کلیه استخراج‌شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا علت اصلی نارسایی کلیه مشخص شود.
درمان و مدیریت آن‌ها
برخی از بیماری‌های کلیوی می‌توانند درمان یا مدیریت شوند تا پیشرفتشان کند شود اما بعضی دیگر می‌توانند موجب آسیب برگشت‌ناپذیر شوند. روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: کنترل دیابت و فشارخون بالا که از علل اصلی CKD هستند، بسیار مهم است. داروهایی مانند مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین (ACE) یا مهارکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs) معمولاً برای کنترل فشارخون و کاهش پروتئینوری تجویز می‌شوند.
تغییر رژیم غذایی: رژیم غذایی کم‌سدیم، کم‌پتاسیم و کم‌فسفر به کنترل CKD کمک می‌کند. همچنین ممکن است محدود کردن مصرف پروتئین توصیه شود تا فشار وارده بر کلیه‌ها کاهش یابد.
داروها: بر اساس نوع خاص بیماری کلیوی، داروهایی برای کنترل علائم، مدیریت عوارض یا کاهش پیشرفت بیماری تجویز می‌شوند مثلاً کورتیکواستروئیدها یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی در موارد گلومرولونفریت می‌توانند تجویز شوند.
دیالیز: در مراحل پیشرفته نارسایی کلیه، دیالیز برای حذف مواد زائد و مایعات اضافی از خون ضروری است. دو نوع اصلی دیالیز، همودیالیز و دیالیز صفاقی هستند.
پیوند کلیه: برای بیمارانی که واجد شرایط هستند، پیوند کلیه بهترین شانس را برای داشتن یک زندگی عادی فراهم می‌کند. در این روش، کلیه سالم از یک اهداکننده به بدن بیمار پیوند زده می‌شود.
پیشگیری و شناسایی زودهنگام آن‌ها
اقدامات پیشگیرانه و شناسایی زودهنگام، کلید کاهش بار بیماری‌های کلیوی است. انجام غربالگری‌های منظم برای افرادی که عوامل خطری مانند دیابت، فشارخون بالا یا سابقه خانوادگی بیماری‌های کلیوی دارند، ضروری است. تغییر سبک زندگی ازجمله حفظ وزن سالم، فعالیت بدنی منظم و اجتناب از مصرف بیش‌ازحد داروهای نفروتوکسیک نیز می‌تواند به حفظ سلامت کلیه‌ها کمک کند.
در پایان باید گفت، بیماری‌های کلیوی به دلیل پیشرفت بی‌صدا و احتمال بروز عوارض خطرناکشان، معضل مهمی برای سلامت محسوب می‌شوند. شناسایی زودهنگام با غربالگری‌های منظم و مدیریت مؤثر بیماری‌های زمینه‌ای، روش‌های مهمی برای جلوگیری یا تأخیر در پیشرفت بیماری‌های کلیوی به شمار می‌روند.
منابع
https://www.healthline.com/health/kidney-health/renal-hypertension
