عفونت‌های قارچی فرصت‌طلب تهدیدی مهم برای دریافت‌کنندگان پیوند عضو و افراد مبتلا به نواقص ایمنی هستند، زیرا سیستم ایمنی ضعیف آن‌ها را در برابر پاتوژن‌هایی که معمولاً در افراد سالم بی‌خطر هستند، آسیب‌پذیرتر می‌کند. این عفونت‌ها یکی از علل اصلی عوارض و مرگ‌ومیر در این جمعیت‌ها شناخته می‌شوند.
قارچ‌های فرصت‌طلب متداول و تأثیر آن‌ها
شایع‌ترین قارچ‌های فرصت‌طلبی که باعث عفونت در افراد دچار نقص ایمنی می‌شوند عبارت‌اند از کاندیدا، آسپرژیلوس، کریپتوکوک و گونه‌های مختلف موکورمیست‌ها. گونه‌های کاندیدا، به‌ویژه کاندیدا آلبیکنس، علت اصلی عفونت‌های قارچی در گیرندگان پیوند عضو هستند که معمولاً موجب بروز بیماری‌هایی مانند کاندیدمی و کاندیدیاز مهاجم می‌شود. آسپرژیلوس فومیگاتوس به دلیل ایجاد آسپرژیلوز تهاجمی که نوعی عفونت شدید است و می‌تواند بر ریه‌ها تأثیر بگذارد و به سایر اندام‌ها سرایت کند، بدنام است. کریپتوکوکوس نئوفورمانس یکی دیگر از پاتوژن‌های مهم، مخصوصاً در افراد HIV مثبت است که موجب بروز مننژیت کریپتوکوکیِ تهدیدکننده زندگی می‌شود. موکورمایکوز که توسط قارچ‌های راسته سنجاقی‌کپک‌سانان ایجاد می‌شود، نیز معضلی رو به رشد است، به‌ویژه برای بیماران مبتلا به سرطان‌های خون یا کسانی که جراحی پیوند عضو داشته‌اند.
روش‌های تشخیص
تشخیص زودهنگام این عفونت‌های قارچی برای درمان موفقیت‌آمیز آن‌ها بسیار مهم است، زیرا تشخیص تأخیری اغلب موجب بهبودی ضعیف می‌شود. از روش‌های تشخیصی پیشرفته برای شناسایی این عفونت‌ها استفاده می‌شود:
- آزمایش‌های سرولوژیک
- این آزمایش‌ها برای تشخیص آنتی‌ژن‌ها یا آنتی‌بادی‌های قارچی خاص در خون یا سایر مایعات بدن انجام می‌شوند. مثلاً از تشخیص گالاکتومانان در خون برای تشخیص آسپرژیلوز مهاجم استفاده می‌شود. آزمایش آنتی‌ژن کریپتوکوک روشی مطمئن برای تشخیص مننژیت کریپتوکوکی است. آزمایش‌های سرولوژیک مفیدند زیرا کمتر تهاجمی هستند و نتایج سریع‌تری نسبت به روش‌های کشت سنتی ارائه می‌دهند.
- تشخیص مولکولی
- از تکنیک‌هایی مانند واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) برای تشخیص DNA قارچ در نمونه‌های بیمار بسیار استفاده می‌شود. PCR امکان شناسایی سریع گونه‌های قارچی را فراهم می‌کند و مخصوصاً می‌تواند در مواردی که کشت قارچ‌ها دشوار است، مفید باشد.
- تکنیک‌های تصویربرداری
- تصویربرداری رادیولوژیک، ازجمله سی‌تی‌اسکن و MRI، در شناسایی وسعت و محل عفونت‌های قارچی، مخصوصاً در موارد آسپرژیلوزیس تهاجمی که درگیری ریه شایع است، نقش مهمی دارد.
- بررسی هیستوپاتولوژیک
- بیوپسی بافت پس از آنالیز هیستوپاتولوژیک استاندارد طلایی‌ای برای تشخیص عفونت‌های قارچی مهاجم است. این روش امکان شناسایی مستقیم عناصر قارچی در بافت را فراهم و به تائید تشخیص و اتخاذ تصمیمات درمانی کمک می‌کند.
چالش‌ها و جهت‌گیری‌های آینده
باوجود پیشرفت در تکنیک‌های تشخیصی، تشخیص زودهنگام عفونت‌های قارچی فرصت‌طلب به دلیل علائم غیراختصاصی و همپوشانی علائم بالینی با سایر بیماری‌های عفونی چالش‌برانگیز است. بهبود دقت و سرعت تشخیص، به‌ویژه برای افزایش مقاومت ضد قارچی ضروری است. تحقیقات آینده بر توسعه روش‌های تشخیصی حساس‌تر، مانند ادغام فناوری‌های تک‌سلولی و یادگیری ماشین برای درک بهتر میانکنش‌های بین میزبان و پاتوژن و شناسایی بیومارکرهای جدید برای تشخیص زودهنگام متمرکز است.
منابع
Mahmoud, Dorra Elhaj, et al. “The epidemiology of invasive fungal infections in transplant recipients.” Biomedical journal 47.3 (2024): 100719.
Elalouf, Amir, Hadas Elalouf, and Ariel Rosenfeld. “Modulatory immune responses in fungal infection associated with organ transplant-advancements, management, and challenges.” Frontiers in Immunology 14 (2023): 1292625. Fang, Wenjie, et al. “
Diagnosis of invasive fungal infections: challenges and recent developments.” Journal of biomedical science 30.1 (2023): 42.
