عفونت‌های مخمری کاندیدیاز

کاندیدیاز که معمولاً با عنوان عفونت مخمری شناخته می‌شود، عفونتی است که توسط قارچ‌های جنس کاندیدا، مخصوصاً کاندیدا آلبیکنس ایجاد می‌شود. C. albicans یک ارگانیسم متداول است که معمولاً در پوست، دهان و دستگاه گوارش یافت می‌شود، اما در شرایط خاصی، می‌تواند بیش‌ازحد رشد کند و منجر به عفونت شود. کاندیدیاز می‌تواند روی اندام‌های مختلف بدن همچون دهان، گلو، مری، پوست و نواحی تناسلی تأثیر بگذارد و سیستمیک شود و موجب بروز عفونت‌های شدیدتر مانند کاندیدمی، به‌ویژه در افراد دچار نقص ایمنی گردد.

فرم‌های بالینی و اپیدمیولوژی

کاندیدیاز می‌تواند به فرم‌های مختلف، ازجمله کاندیدیاز اوروفارنکس (OPC)، کاندیدیاز ولوواژینال (VVC)، کاندیدیاز پوستی و کاندیدیاز مهاجم بروز کند. VVC در زنان شایع و یکی از علل اصلی واژینیت است اما OPC معمولاً در بیماران دچار نقص ایمنی مانند مبتلایان به HIV/AIDS مشاهده می‌شود. کاندیدیاز تهاجمی، ازجمله کاندیدمی، بیماری‌ای خطرناک است که می‌تواند در بیماران بستری در بیمارستان، مخصوصاً بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) رخ دهد و عوارض و مرگ‌ومیر بالایی دارد.

بار جهانی کاندیدیاز به دلیل افزایش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های وسیع الطیف، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و روش‌های پزشکی تهاجمی در حال افزایش است. گونه‌های کاندیدا چهارمین علت شایع عفونت‌های خونی مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی در آمریکا است که بر اهمیت تشخیص به‌موقع و دقیق شروع درمان ضد قارچی مناسب تأکید دارد.

 روش‌های تشخیص

تشخیص دقیق و به‌موقع عفونت‌های کاندیدا برای درمانِ مؤثر بسیار مهم است. روش‌های سنتی تشخیص کاندیدیاز شامل تکنیک‌های مبتنی بر کشت، میکروسکوپی و آزمایش‌های سرولوژیک است. اما، این روش‌ها محدودیت‌هایی دارند، مانند زمان‌های چرخش طولانی و حساسیت و ویژگی متغیر که باعث توسعه روش‌های تشخیصی پیشرفته‌تر ‌شد.

روش‌های کشت و میکروسکوپی

کشت: استاندارد طلایی تشخیص کاندیدیاز به روش سنتی کشتِ نمونه‌های بالینی بر روی محیط‌های انتخابی مانند Sabouraud dextrose agar است. اگرچه این روش خاص است، اما روش‌های کشت چند روز طول می‌کشند تا نتیجه را ارائه دهند و تشخیص را به تأخیر می‌اندازند.

میکروسکوپی: بررسی میکروسکوپیِ مستقیم نمونه‌های بالینی بارنگ‌هایی مانند رنگ‌آمیزی گرم یا آماده‌سازی هیدروکسید پتاسیم (KOH) می‌تواند به‌سرعت وجود کاندیدا را مشخص کند اما نمی‌تواند بین گونه‌ها تمایز قائل شود یا حساسیت ضد قارچی را تعیین کند.

تکنیک‌های مولکولی

 واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR): روش‌های مبتنی بر PCR روش قدرتمندی برای تشخیص سریع و اختصاصی گونه‌های کاندیدا هستند. آزمایش PCR می‌تواند DNA  کاندیدا را مستقیماً از نمونه‌های بالینی تشخیص دهد و حساسیت و ویژگی بالایی دارد. همچنین می‌تواند ژن‌های مقاومت ضد قارچی را شناسایی و امکان درمان مناسب‌تر را فراهم کند.

Real-time PCR: نوع پیشرفته PCR، Real-time PCR امکان تعیین کمیت DNA کاندیدا را فراهم و آن را نه‌تنها برای تشخیص، بلکه برای بررسی اثربخشی درمان نیز مفید می‌کند.

آزمایش‌های سرولوژیک

  تشخیص آنتی‌ژن مانان: مانان جزء اصلی دیواره سلولی کاندیدا است و وجود آن در خون را می‌توان با استفاده از روش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (ELISA) تشخیص داد. آنتی‌ژنمی مانان مارکر کاندیدیاز تهاجمی است، اما ممکن است در همه موارد تشخیص داده نشود.

  آزمایش β–D-گلوکان: β-D-گلوکان، یکی دیگر از اجزای دیواره سلولی قارچی، در جریان عفونت‌های قارچی تهاجمی در جریان خون آزاد می‌شود. آزمایش β-D-گلوکان یک آزمایش غیراختصاصی است که می‌تواند وجود طیف وسیعی از عفونت‌های قارچی ازجمله کاندیدیاز را نشان دهد.

طیف‌سنجی جرمی

MALDI-TOF MS (Matrix-Assisted Laser Desorption Ionization-Time of Flight Mass Spectrometry) : این روش شناسایی میکروب را متحول کرده و امکان شناسایی سریع و دقیق گونه‌های کاندیدا را از جدایه‌های کشت داده‌شده فراهم می‌کند. همچنین می‌تواند مستقیماً روی نمونه‌های بالینی اعمال شود و زمان تشخیص را کاهش می‌دهد.

نتیجه‌گیری

تشخیص کاندیدیاز با ظهور تکنیک‌های طیف‌سنجی مولکولی و جرمی که امکان تشخیص سریع، حساس و خاص را فراهم می‌کنند، بسیار تکامل‌یافته است. این پیشرفت‌ها برای هدایت درمان ضد قارچی مناسب، به‌ویژه در بیماران بدحال که مداخله به‌موقع می‌تواند نجات‌بخش باشد، ضروری است. بااین‌وجود، روش‌های سنتی مانند کشت، به‌ویژه برای آزمایش حساسیت ضد قارچی مهم هستند. ترکیب این روش‌های تشخیصی یک رویکرد جامع برای مدیریت مؤثر کاندیدیاز ایجاد می‌کند.

منابع

Sharif J, Haidar A, Talib A, Ijaz A, Munawar S, Bilal U, Zahra M, Anwar B, Rana T, Muazzam A. A BRIEF OVERVIEW OF CANDIDIASIS. JURIHUM: Jurnal Inovasi dan Humaniora. 2024 Apr 13;1(6):802-11.

Mahmoud DE, Hérivaux A, Morio F, Briard B, Vigneau C, Desoubeaux G, Bouchara JP, Gangneux JP, Nevez G, Le Gal S, Papon N. The epidemiology of invasive fungal infections in transplant recipients. Biomedical journal. 2024 Jun 1;47(3):100719.

Pham D, Sivalingam V, Tang HM, Montgomery JM, Chen SC, Halliday CL. Molecular Diagnostics for Invasive Fungal Diseases: Current and Future Approaches. Journal of Fungi. 2024 Jun 26;10(7):447.

Sharma M, Chakrabarti A. Candidiasis and other emerging yeasts. Current Fungal Infection Reports. 2023 Mar;17(1):15-24.