باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها عوامل مهمی در ایجاد عفونت‌های تنفسی هستند. این عفونت ها از عفونت های خفیف دستگاه تنفسی فوقانی (URTIs) تا عفونت های شدید دستگاه تنفسی تحتانی (LRTIs) مانند ذات الریه متغیر را شامل می‌شوند. شناخت پاتوژن های مختلف مسئول و روش های تشخیص برای تشخیص، درمان و پیشگیری موثر از آنها بسیار مهم است. در ادامه به بخشی از این عوامل اشاره می‌کنیم:
باکتری ها
استرپتوکوک پنومونیه: یکی از علل اصلی پنومونی باکتریایی، مخصوصاً در کودکان و افراد مسن که می تواند باعث بروز سینوزیت، اوتیت میانی و مننژیت نیز شود.
هموفیلوس آنفولانزا: مخصوصاً سویه های غیرقابل تایپینگ ، از علل مهم URTI و تشدید بیماری بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) هستند.
مایکوپلاسما پنومونیه و کلامیدیا پنومونیه: برای ایجاد پنومونی آتیپیک، مخصوصاً در جوانان شناخته شده است.
مایکوباکتریوم توبرکلوزیس: عامل سل که باعث بیماری مزمن تنفسی می شود که با سرفه طولانی مدت، کاهش وزن و تب مشخص می شود.
ویروس ها
ویروس آنفولانزا: باعث اپیدمی آنفولانزای فصلی می شود که با تب، سرفه و میالژی مشخص می شود. موارد شدید می تواند موجب بروز ذات الریه شود.
ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) : علت اصلی برونشیولیت و پنومونی در نوزادان و کودکان خردسال است.
ویروس‌های کرونا: از جمله SARS-CoV-2، عامل COVID-19، که موجب بروز طیفی از بیماری از URTIs خفیف تا ذات‌الریه شدید و سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS) می‌شود.
راینوویروس ها: بیشتر باعث سرماخوردگی می شوند، اما می توانند موجب بیماری‌های جدی تری مانند تشدید آسم شوند.
قارچ ها
گونه آسپرژیلوس: می تواند باعث آسپرژیلوزیس مخصوصاً در افراد دچار نقص ایمنی شود که وجب بروز بیماری‌هایی از واکنش های آلرژیک تا بیماری های تهاجمی می شود.
Pneumocystis jirovecii: باعث پنومونی پنوموسیستیس (PCP) در بیماران دچار نقص ایمنی، مخصوصاً مبتلایان به HIV/AIDS می شود.
انگل ها
Paragonimus westermani: شناخته شده با عنوان فلوک ریه که می تواند باعث پاراگونیمیازیس، یک بیماری التهابی مزمن ریه شود.
روش های تشخیص
1. تکنیک های کشت
کشت باکتری: روش سنتی تشخیص باکتری است. نمونه های خلط، سواب گلو یا شستشوی برونکوآلوئولار (BAL) روی محیط های مناسب کشت داده می شوند. شناسایی آنها با آزمایش های بیوشیمیایی یا طیف سنجی جرمی تایید می شود.
کشت قارچ: برای جداسازی قارچ‌ها از نمونه‌های تنفسی استفاده می‌شود، اما رشد آن می‌تواند کند باشد و شناسایی نیاز به تخصص دارد.
2. روش های مولکولی
واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) : بسیار حساس و اختصاصی برای تشخیص DNA/RNA باکتریایی، ویروسی و قارچی. Real-time PCR (qPCR) امکان تعیین کمیت و تشخیص سریع را فراهم می کند.
توالی یابی نسل بعدی (NGS) : شناسایی و تعیین ویژگی‌های جامع پاتوژن را ارائه می دهد که برای تشخیص عفونت های مختلط و پاتوژن های جدید مفید است.
3. آزمایش‌های سرولوژیکی
سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (الایزا): آنتی بادی ها یا آنتی ژن های خاص را در سرم بیمار تشخیص می دهد که نشان دهنده عفونت اخیر یا کنونی است.
سنجش ایمونوفلورسانس (IFA) : برای شناسایی ویروس های تنفسی مانند RSV و آنفولانزا استفاده می شود.
4. تکنیک های تصویربرداری
اشعه ایکس از قفسه سینه و سی تی اسکن: شواهد تصویری از درگیری ریه، مانند ترشح و تجمع، ارائه می کند که به فهمیدن علل عفونی احتمالی کمک می کند.
5. آزمایش تشخیصی بر بالین بیمار (POCT)
آزمایش‌های آنتی ژن سریع: معمولاً برای آنفولانزا و RSV استفاده می شود و در عرض چند دقیقه نتایج را ارائه می دهد.
سنجش جریان جانبی: به طور فزاینده ای برای تشخیص سریع آنتی ژن های ویروسی، از جمله SARS-CoV-2 استفاده می شود.
6. آنالیز تنفس
ترکیبات آلی فرار (VOCs) : تکنیک غیر تهاجمی نوظهور آنالیز نفس بازدم برای شناسایی محصولات متابولیک میکروبی خاص.
نتیجه‌گیری
تشخیص و شناسایی دقیق عوامل میکروبی ایجاد کننده عفونت های تنفسی برای درمان به موقع و موثر ضروری است. ترکیب روش‌های کشت سنتی با تکنیک‌های مولکولی پیشرفته، چارچوبی قوی را برای تشخیص جامع پاتوژن فراهم می‌کند. توسعه مداوم تکنولوژی‌های تشخیصی نوید مدیریت بهتر عفونت های تنفسی را می دهد و در نهایت درمان را بهبود می بخشد.
منابع
Boldi MO, Denis-Lessard J, Neziri R, Brouillet R, von-Garnier C, Chavez V, Mazza-Stalder J, Jaton K, Greub G, Opota O. Performance of microbiological tests for tuberculosis diagnostic according to the type of respiratory specimen: A 10-year retrospective study. Frontiers in Cellular and Infection Microbiology. 2023 Mar 2;13:1131241.
To KK, Lu L, Yip CC, Poon RW, Fung AM, Cheng A, Lui DH, Ho DT, Hung IF, Chan KH, Yuen KY. Additional molecular testing of saliva specimens improves the detection of respiratory viruses. Emerging Microbes & Infections. 2017 Jan 1;6(1):1-7.
Jain S, Self WH, Wunderink RG, Fakhran S, Balk R, Bramley AM, Reed C, Grijalva CG, Anderson EJ, Courtney DM, Chappell JD. Community-acquired pneumonia requiring hospitalization among US adults. New England Journal of Medicine. 2015 Jul 30;373(5):415-27.
