ویروس اپشتن بار (EBV) از خانواده هرپس و یکی از شایع‌ترین ویروس‌ها در انسان است. EBV یک ویروس DNA دار دو رشته‌ای است که لنفوسیت‌های B انسان را که نوعی گلبول سفید هستند، آلوده می‌کند.
این ویروس باعث بروز مونونوکلئوز عفونی می‌شود که با نام «بیماری بوسه» نیز شناخته می‌شود. EBV گسترش زیادی داشته و تخمین زده می‌شود 90٪ از افراد بالغ در سراسر جهان ناقل این ویروس هستند. اکثر افراد در مقطعی از زندگی خود، معمولاً در کودکی یا نوجوانی، به آن مبتلا می‌شوند.
راه‌های انتقال
EBV با تبادل بزاق منتقل می‌شود، به همین دلیل است که به آن «بیماری بوسه» می‌گویند و می‌تواند از طریق استفاده مشترک از ظروف، نوشیدنی‌ها یا تماس نزدیک با فرد آلوده سرایت کند. علاوه بر این، می‌تواند با انتقال خون و پیوند اعضا نیز منتقل شود.
علائم
عفونت EBV می‌تواند از بدون علامت تا علامت‌دار، با علائمی مانند تب، گلودرد، تورم غدد لنفاوی و خستگی باشد. موارد شدید می‌تواند منجر به عوارضی مانند هپاتیت یا آنسفالیت شود.
تست‌های تشخیصی
چند تست برای تشخیص EBV وجود دارد:
تست مونو اسپات: یک آزمایش سریع است که آنتی‌بادی‌های ضد EBV را تشخیص می‌دهد و برای تشخیص سریع مونونوکلئوز عفونی انجام می‌شود.
سرولوژی EBV: شامل آزمایش‌های خون مختلفی است که آنتی‌بادی‌های اختصاصی ضد آنتی‌ژن‌های EBV را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش‌ها عفونت EBV را تأیید کرده و مرحله آن را مشخص می‌کنند.
آزمایش‌های مولکولی: تست واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) وجود DNA EBV را در خون یا سایر مایعات بدن تشخیص می‌دهد. این تست حساس‌تر و اختصاصی‌تر است.
هیبریداسیون درجا: این تکنیک برای شناسایی EBV در نمونه‌های بافتی، مخصوصاً در موارد سرطان‌های مرتبط با EBV استفاده می‌شود.
دقیق‌ترین تست تشخیصی
دقیق‌ترین آزمایش تشخیص‌دهنده عفونت حاد EBV، ترکیبی از سرولوژی EBV، از جمله تشخیص آنتی‌بادی‌هایی مانند IgM و IgG، همراه با PCR برای تشخیص DNA ویروس است. این روش جامع به تأیید عفونت و مرحله بیماری کمک می‌کند.
اهمیت تشخیص در درمان
تشخیص EBV در موارد مونونوکلئوز عفونی بسیار مهم است. هیچ درمان ضدویروسی خاصی برای EBV وجود ندارد، اما تشخیص به کنترل علائم و جلوگیری از عوارض آن کمک می‌کند. بیماران باید در مرحله حاد استراحت کنند، آب بخورند و از فعالیت‌های شدید خودداری کنند.
EBV در بیماران پیوند عضو
EBV می‌تواند معضل مهمی در گیرندگان پیوند عضو باشد و موجب اختلال لنفوپرولیفراتیو پس از پیوند (PTLD) شود که با رشد غیرطبیعی لنفوسیت‌های B مشخص می‌شود. پیگیری EBV در این بیماران ضروری است و از تست‌های تشخیصی مانند PCR برای تشخیص فعال‌شدن مجدد EBV استفاده می‌شود. تشخیص زودهنگام برای کنترل PTLD و تنظیم داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی به‌منظور جلوگیری از بروز عوارض بسیار مهم است.
به‌صورت خلاصه، EBV یک ویروس متداول با آزمایش‌های تشخیصی مختلف برای تشخیص است. تشخیص دقیق در کنترل علائم و عوارض مهم است، مخصوصاً در گیرندگان پیوند عضو چون فعال‌شدن مجدد EBV می‌تواند یک معضل باشد.
منابع
San‐Juan R, Comoli P, Caillard S, Moulin B, Hirsch HH, Meylan P, ESCMID Study Group of Infection in Compromised Hosts (ESGICH). Epstein‐Barr virus‐related post‐transplant lymphoproliferative disorder in solid organ transplant recipients. Clinical Microbiology and Infection. 2014 Sep;20:109-18.
Huang, W., Bai, L. & Tang, H. Epstein-Barr virus infection: the micro and macro worlds. Virol J 20, 220 (2023). https://doi.org/10.1186/s12985-023-02187-9
Abusalah MA, Gan SH, Al-Hatamleh MA, Irekeola AA, Shueb RH, Yean Yean C. Recent advances in diagnostic approaches for epstein–barr virus. Pathogens. 2020 Mar 18;9(3):226.
