ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) یک رتروویروس است که به سیستم ایمنی، به‌ویژه سلول‌های CD4 (سلول‌های T) حمله می‌کند و در صورت عدم درمان باعث بروز ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) می‌شود. این بیماری با نرخ جهش بالا و توانایی ادغام ژنوم خود در DNA میزبان مشخص می‌گردد و آن را به یک ویروس پایدار و چالش‌برانگیز برای درمان تبدیل می‌کند. دانستن روش‌های انتقال، علائم و تست‌های تشخیصی برای درمان و پیشگیری مؤثر بسیار مهم است.
راه‌های انتقال
تماس جنسی: شامل رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی با شریک آلوده به این ویروس است، مخصوصاً اگر خون، مایع منی یا ترشحات واژن از طریق زخم‌های دهان یا پارگی‌های کوچک در راست‌روده یا واژن وارد بدن شود.
استفاده از سرنگ‌های مشترک: استفاده از لوازم تزریق آلوده خطر ابتلا به HIV و سایر بیماری‌ها مانند هپاتیت را افزایش می‌دهد.
انتقال خون: اگرچه در کشورهای دارای سیستم‌های پزشکی پیشرفته به دلیل غربالگری‌های دقیق نادر است، اما خطر انتقال از طریق انتقال خون مخصوصاً در کشورهای کم‌درآمد وجود دارد.
انتقال از مادر به کودک: در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی، مادر آلوده به این ویروس می‌تواند ویروس را به کودک خود منتقل کند. اما درمان در دوران بارداری می‌تواند به‌شدت این خطر را کاهش دهد.
علائم
عفونت HIV می‌تواند طیف وسیعی از علائم را داشته باشد، مخصوصاً هنگامی که به سمت ایدز پیش می‌رود. در ابتدا، علائم می‌توانند شامل تب، سردرد، گلودرد و تورم غدد لنفاوی باشند. با پیشرفت بیماری، سیستم ایمنی به‌شدت تضعیف می‌شود و بدن مستعد طیف وسیعی از عفونت‌های فرصت‌طلب و انواع خاصی از سرطان‌ها مانند پنوموسیستیس پنومونی (PCP)، کاندیدیازیس (برفک دهان) و سل (TB) می‌گردد.
تست‌های تشخیصی
انواع مختلفی از تست‌های HIV با دوره‌های شناسایی متفاوت (زمان بین قرارگرفتن در معرض و زمانی که آزمایش می‌تواند ویروس را شناسایی کند) وجود دارند:
تست اسیدنوکلئیک (NAT): HIV را از 10 تا 33 روز پس از قرار گرفتن در معرض آن تشخیص می‌دهد.
تست آنتی‌ژن/آنتی‌بادی: HIV را از 18 تا 45 روز پس از قرار گرفتن در معرض آن برای آزمایش خون و 18 تا 90 روز برای تست‌های انگشتی تشخیص می‌دهد.
تست‌های آنتی‌بادی: اکثر تست‌های سریع و خانگی HIV را 23 تا 90 روز پس از مواجهه با آن می‌دهند.
دقیق‌ترین تست تشخیصی
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) تعدادی از آزمایش‌ها را برای تشخیص HIV توصیه می‌کند. در ابتدا، آزمایش آنتی‌ژن/آنتی‌بادی و سپس آزمایش آنتی‌بادی ضد HIV-1 و HIV-2 تجویز می‌شود. اگر نتایج مثبت یا غیرقطعی باشند، آزمایش NAT انجام می‌شود. ترکیبی از این آزمایش‌ها تقریباً 100٪ در تشخیص HIV مؤثر هستند.
اهمیت تشخیص در درمان
تشخیص زودهنگام HIV ضروری است؛ زیرا امکان شروع به‌موقع درمان ضد رتروویروسی (ART) را فراهم می‌کند که می‌تواند به‌شدت تأثیر ویروس را بر سیستم ایمنی و خطر انتقال به دیگران را کاهش دهد. بررسی منظم بار ویروسی و تعداد سلول‌های CD4+ برای کنترل بیماری و تنظیم درمان ضروری است. آزمایش مقاومت دارویی نیز بسیار مهم است، زیرا HIV می‌تواند جهش پیدا نموده و درمان‌های خاصی را بی‌اثر کند.
به طور خلاصه، تشخیص زودهنگام و دقیق منجر به درمان به‌موقع می‌شود که می‌تواند کیفیت زندگی را بهبود بخشد و شیوع ویروس را کاهش دهد.
منابع
Carnes CK, Sheehan JH, Aiken C. Current Opinion in HIV and AIDS. 2018; 13(4): 359–365.
Havlir, D. V. et al. HIV testing and treatment with the use of a community health approach in rural Africa. N. Engl. J. Med. 381, 219–229 (2019).
Landovitz, R.J., Scott, H. & Deeks, S.G. Prevention, treatment and cure of HIV infection. Nat Rev Microbiol 21, 657–670 (2023).
https://stanfordhealthcare.org/medical-conditions/sexual-and-reproductive-health/hiv-aids/diagnosis.html
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/4849-hiv-testing
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hiv-aids/symptoms-causes/syc-20373524
