پاتولوژی پستان به بررسی بیماری‌ها و ناهنجاری‌هایی گفته می‌شود که بر بافت پستان تأثیر می‌گذارند. پستان یک اندام غده‌ای است که بیشتر از مجاری و لوبول‌های تولیدکننده شیر و بافتِ پیوندیِ حامی تشکیل شده است. تغییرات پاتولوژیک در پستان شامل بیماری‌های خوش‌خیم مانند فیبروآدنوما، کیست و بیماری‌های بدخیم مخصوصاً سرطان پستان است. اینجا در مورد پاتولوژی پستان توضیح می‌دهیم:
بیماری‌های خوش‌خیم پستان
آ. فیبروآدنوما: یک تومور خوش‌خیمِ شایعِ پستان است که از بافت غده‌ای و فیبری تشکیل شده است. معمولاً به‌صورت توده‌ای بدون درد و متحرک ظاهر می‌شود و در زنان جوان‌تر دیده می‌شود. فیبروآدنوما با افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان ارتباط ندارد.
ب. کیست‌ها: کیسه‌های پر از مایعی هستند که می‌توانند باعث ایجاد توده‌های پستانی شوند و با درد پستان همراه باشند. اینها معمولاً خوش‌خیم هستند و خودبه‌خود برطرف می‌شوند. در صورت نیاز می‌توان برای تخلیه کیست آسپیراسیون انجام داد.
ج. تغییرات فیبروکیستیک: تغییرات فیبروکیستیک شامل تغییراتی در بافت پستان است که می‌تواند باعث درد، حساسیت و ایجاد توده‌های پستان شود؛ اما این تغییرات سرطانی نیستند، می‌توانند باعث ناراحتی شوند و نیاز به کنترل داشته باشند.
د. آدنوز: با افزایش تعداد و پیچیدگی غدد درون پستان مشخص می‌شود. گاهی می‌تواند باعث ایجاد توده‌های خوش‌خیم پستان شود و می‌تواند با کمی افزایش خطر سرطان پستان همراه باشد.
بیماری‌های بدخیم پستان
آ- سرطان پستان: سرطان پستان مهمترین و جدی‌ترین بیماری در پاتولوژی پستان است و می‌تواند در قسمت‌های مختلف پستان مانند مجاری، لوبول‌ها یا بافت پیوندی ایجاد شود. انواع مختلفی از سرطان پستان وجود دارد:
– کارسینوم مجرای مهاجم (IDC): شایع‌ترین نوع سرطان پستان که از مجاری شیر شروع می‌شود و به بافت اطراف پستان حمله می‌کند.
– کارسینوم لوبولار مهاجم (ILC): از لوبول‌ها منشأ می‌گیرد و الگوی رشد مشخصی دارد.
– کارسینوم مجرای درجا (DCIS): یک سرطان غیرتهاجمی است که در مجاری شیر باقی می‌ماند؛ اما در صورت عدم درمان پتانسیل تهاجمی‌شدن را دارد.
ب- سرطان التهابی پستان: نوع نادر اما تهاجمی سرطان پستان است که باعث قرمزی، تورم و گرما در پستان می‌شود.
پ- سرطان پستان سه‌گانه منفی: نوعی از سرطان پستان که فاقد بیان گیرنده استروژن، پروژسترون و HER2 است و درمان آن را دشوارتر می‌کند.
ث – سرطان پستان متاستاتیک: زمانی که سرطان پستان به اندام‌های دور گسترش می‌یابد، سرطان پستان متاستاتیک نامیده می‌شود. محل‌های متاستاز شایع شامل استخوان‌ها، ریه‌ها، کبد و مغز است.
تشخیص پاتولوژیک بیماری‌های پستان
تشخیص پاتولوژیک پستان شامل بررسی نمونه‌های بافت پستان برای تعیین وجود بیماری‌های خوش‌خیم یا بدخیم (سرطانی) و ارائه اطلاعات مهم برای برنامه‌ریزی درمان و پیش‌آگهی است. در این بخش روش‌ها و تکنیک‌های مهمِ مورداستفاده در تشخیص پاتولوژیک پستان را توضیح می‌دهیم:
- 1. بیوپسی پستان: روش اولیه‌ی گرفتن نمونه از بافت پستان است. انواع مختلفی از بیوپسی پستان وجود دارد، از جمله بیوپسی با سوزن مرکزی، آسپیراسیون با سوزن ظریف و بیوپسی جراحی. این نمونه ها برای ارزیابی بیشتر برای پاتولوژیست ارسال می‌گردد.
- 2. بررسی هیستولوژیک: مهمترین مرحله در پاتولوژی پستان، بررسی میکروسکوپی برش های بافت پستان است. پاتولوژیست‌ها مورفولوژی سلولی، ساختار و سایر ویژگی های بافت را ارزیابی می کنند. این کار به شناسایی هر گونه ناهنجاری یا بدخیمی کمک می‌کند.
- 3. ایمونوهیستوشیمی (IHC): استفاده از آنتی بادی ها برای تشخیص پروتئین های خاص در بافت پستان است. این روش ابزار مفیدی برای تشخیص انواع مختلف سرطان پستان (همچون گیرنده های استروژن و پروژسترون، HER2، Ki-67) است که می‌تواند نقش مهمی برای تصمیم گیری های درمانی داشته باشد.
- 4. هیبریداسیون درجا فلورسانس (FISH): تکنیکی مولکولی است که برای ارزیابی تکثیر ژن، مخصوصاً ژن HER2 در سرطان پستان انجام می‌شود. این روش به تعیین وضعیت HER2 کمک می‌کند که برای تصمیم گیری در مورد درمان هدفمند مهم است.
- 5. پروفایل بیان ژن: تکنیک هایی مانند Oncotype DX و MammaPrint بیان ژن های خاص را در بافت سرطان پستان آنالیز می کنند تا خطر عود و مزایای شیمی‌درمانی را تخمین بزنند. این اطلاعات به تصمیمات درمانی فردی کمک می‌کند.
- 6. آزمایش‌های ژنتیک مولکولی: مانند PCR و NGS می‌توانند جهش‌ها و تغییرات ژنتیکی را که ممکن است باعث بروز سرطان پستان شوند، شناسایی کنند. مثلاً ، جهش ژن‌های BRCA1 و BRCA2 موجب بروز خطر سرطان پستان ارثی می‌شوند.
- 7. سیتوژنتیک: این بررسی می‌تواند ناهنجاری‌های کروموزومی را در سلول‌های سرطان پستان شناسایی کند که می‌تواند اطلاعاتی در مورد بیماری ارائه دهد و بر گزینه‌های درمان تأثیر بگذارد.
- 8. آنالیز Frozen Section: آنالیز Frozen Section ممکن است در حین جراحی سرطان پستان انجام تا مشخص شود که آیا حاشیه بافت برداشته شده از سلول های سرطانی عاری است یا خیر و به تعیین وسعت جراحی کمک می‌کند.
- 9. آنالیز میکروکلسیفیکاسیون: میکروکلسیفیکاسیون پستان که می‌تواند در ماموگرافی تشخیص داده شود، از نظر بافت شناسی برای تمایز ضایعات خوش‌خیم از بدخیم بررسی می‌گردد.
- 10. درجه بندی تومور: پاتولوژیست ها تومورهای سرطان پستان را بر اساس تمایز و الگوهای رشدشان درجه‌بندی می‌کنند. این درجه‌بندی اطلاعاتی در مورد تهاجمی بودن تومور ارائه می‌دهد و به تصمیم گیری در مورد درمان کمک می‌کند.
- 11. ارزیابی غدد لنفاوی: در موارد سرطان پستان مهاجم، بررسی غدد لنفاوی زیر بغل برای تعیین میزان گسترش بیماری مهم است.
- 12. رنگ‌های خاص: از رنگ‌های ویژه می‌توان برای برجسته کردن ویژگی های خاص بافت پستان، مانند اجزای بافت پیوندی یا سایر ویژگی های مرتبط استفاده کرد.
هنگامی که تشخیص قطعی شد، پاتولوژیست گزارش مفصلی را ارائه می‌دهد که نوع و مرحله سرطان پستان، وضعیت گیرنده هورمونی، وضعیت HER2 و اطلاعات مرتبط دیگر را توضیح می‌دهد. این گزارش برای اتخاذ تصمیمات درمانی که ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، درمان هدفمند و هورمون‌درمانی باشد، همچنین تعیین پیش‌آگهی بسیار مهم است.
منابع
Ishiba T, Oda G, Nakagawa T, Akashi T, Yamashita Y, Aburatani T, Ogo T, Nakashima Y, Baba H, Hoshino N, Nishioka Y, Kawano T. [A Case of HER2 Positive Occult Breast Cancer Presenting as Swollen Axillary Lymph Nodes]. Gan To Kagaku Ryoho. 2018 Mar;45(3):533-535. Japanese. PMID: 29650929.
Khazai L, Rosa M. Use of Immunohistochemical Stains in Epithelial Lesions of the Breast. Cancer Control. 2015 Apr;22(2):220-5. doi: 10.1177/107327481502200214. PMID: 26068768.
Khazai L, Rosa M. Use of Immunohistochemical Stains in Epithelial Lesions of the Breast. Cancer Control. 2015 Apr;22(2):220-5. doi: 10.1177/107327481502200214. PMID: 26068768.
