گاستروانتریت حاد (AGE) یک بیماری شایع است که با التهاب دستگاه گوارش مشخص می‌شود و با علائمی مانند اسهال، استفراغ، درد شکم و گاهی تب بروز می‌کند. این بیماری می‌تواند در کل سال رخ دهد؛ اما در فصول خاصی همچون بهار شایع تر است که فاکتورهای متعددی در ایجاد این تنوع فصلی نقش دارند:
عفونت‌های ویروسی: ویروس‌ها شایع‌ترین علت گاستروانتریت حاد هستند و روتاویروس و نوروویروس مسببان اصلی آن هستند. این ویروس‌ها در هوای سردتر رشد می‌کنند و در ماه‌های زمستان به اوج خود می‌رسند. بااین‌حال، ممکن است در طول بهار با گرم‌شدن هوا و فعال‌تر شدن افراد، افزایش تأخیری در موارد بروز وجود داشته باشد که باعث افزایش تماس و انتقال احتمالی می‌شود.
عفونت‌های باکتریایی: پاتوژن‌های باکتریایی مانند سالمونلا، کمپیلوباکتر و اشریشیا کلی نیز می‌توانند باعث گاستروانتریت حاد شوند. این عفونت‌ها می‌توانند در تمام طول سال رخ دهند، اما برخی از فاکتورهای محیطی مرتبط با بهار، مانند تغییر در شیوه نگهداری غذا یا افزایش مصرف غذاهای خام یا نیم‌پز، می‌توانند در افزایش موارد بروز در این فصل نقش داشته باشند.
آلرژی‌ها و فاکتورهای محیطی: برخی از مطالعات نشان می‌دهد که واکنش‌های آلرژیک یا قرارگرفتن در معرض آلرژن‌ها که ممکن است در فصل بهار به دلیل شکوفه دادن گیاهان و درختان شایع‌تر باشد، می‌تواند علائم گوارشی را در افراد مستعد تشدید کند.
درمان گاستروانتریت حاد معمولاً بر اقدامات حمایتی با هدف تسکین علائم و جلوگیری از کم‌آبی متمرکز است. روش‌های اصلی درمان عبارت‌اند از:
هیدراتاسیون: جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های ازدست‌رفته در کنترل گاستروانتریت حاد، مخصوصاً در مواردی که شامل اسهال و استفراغ است، بسیار مهم است. محلول‌های آبرسانی خوراکی (ORS) حاوی تعادل دقیق نمک و قند، به‌ویژه برای کودکان و بزرگسالانی که در معرض خطر کم‌آبی هستند، توصیه می‌شود.
اصلاح رژیم غذایی: هیدراته ماندن ضروری است، اما افراد مبتلا به گاستروانتریت حاد باید غذاهایی با هضم آسان مانند برنج، موز، سس سیب و نان تست (رژیم BRAT) نیز مصرف کنند. اجتناب از غذاهای تند، چرب یا غنی از لبنیات می‌تواند به کاهش ناراحتی‌های گوارشی کمک کند.
داروها: داروهای ضداسهال مانند لوپرامید می‌تواند در موارد خاصی برای کنترل اسهال تجویز شوند، اما استفاده از آنها در کودکان یا در موارد اسهال شدید همراه با تب یا مدفوع خونی توصیه نمی‌شود. داروهای ضد استفراغ می‌تواند به کنترل استفراغ شدید یا مداوم کمک کنند.
پیشگیری: رعایت بهداشت، از جمله شستن منظم دست‌ها با آب و صابون، روش‌های صحیح نگهداری و آماده‌سازی غذا، و اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار، می‌تواند به جلوگیری از گسترش گاستروانتریت حاد کمک کند.
در موارد شدید گاستروانتریت حاد، به‌ویژه مواردی که شامل عفونت‌های باکتریایی یا کم‌آبی بدن هستند، مداخلات پزشکی همچون تزریق مایعات داخل وریدی و درمان آنتی‌بیوتیکی ضروری است. بااین‌حال، اکثر موارد گاستروانتریت حاد خودمحدودشونده هستند و در عرض چند روز با مراقبت‌های حمایتی مناسب برطرف می‌شوند.
منابع
Schmidt MA, Groom HC, Rawlings AM, et al. Incidence, Etiology, and Healthcare Utilization for Acute Gastroenteritis in the Community, United States. Emerging Infectious Diseases. 2022;28(11):2234-2242. doi:10.3201/eid2811.220247.
Ecollan, M., Guerrisi, C., Souty, C. et al. Determinants and risk factors of gastroenteritis in the general population, a web-based cohort between 2014 and 2017 in France. BMC Public Health 20, 1146 (2020). https://doi.org/10.1186/s12889-020-09212-4
Cho SR, Chae SJ, Jung S, Choi W, Han MG, Yoo CK, Lee DY. Trends in acute viral gastroenteritis among children aged ≤5 years through the national surveillance system in South Korea, 2013-2019. J Med Virol. 2021 Aug;93(8):4875-4882. doi: 10.1002/jmv.26685. Epub 2021 Mar 23. PMID: 33219526; PMCID: PMC8360024.
