پلی آرتریت یک بیماری خودایمنی نادر است که بیشتر عروق کوچک و متوسط بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با التهاب دیواره رگ‌های خونی مشخص می‌شود که می‌تواند موجب بروز علائم مختلف و عوارض جدی شود. در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
بیماری خودایمنی
پلی آرتریت به‌عنوان یک بیماری خودایمنی در نظر گرفته می‌شود، زیرا زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به‌اشتباه به رگ‌های خونی بدن حمله کند. معمولاً، سیستم ایمنی مسئول دفاع از بدن در برابر عفونت‌ها است، اما در بیماری‌های خودایمنی مانند پلی آرتریت، عملکرد اشتباهی دارد و بافت‌های سالم را هدف قرار می‌دهد.
التهاب
در پلی آرتریت، التهاب در دیواره عروق رخ می‌دهد. شریان‌ها مسئول حمل خون غنی از اکسیژن از قلب به بقیه اعضای بدن هستند. هنگامی که التهاب رخ می‌دهد، می‌تواند موجب بروز مشکلات مختلفی شود:
• کاهش جریان خون: التهاب باعث باریک شدن رگ‌ها می‌شود که می‌تواند جریان خون را به اندام‌ها و بافت‌های مهم کاهش دهد.
• تضعیف دیواره سرخرگ‌ها: التهاب مزمن می‌تواند دیواره سرخرگ‌ها را ضعیف کند و آنها را مستعد آسیب و آنوریسم (برآمدگی و ضعیف‌شدن دیواره شریان) کند.
انواع پلی آرتریت
انواع مختلفی از پلی آرتریت وجود دارد که شایع‌ترین آنها عبارت‌اند از:
• پلی آرتریت نودوزا (PAN): PAN ابتدا بر عروق متوسط تأثیر می‌گذارد. می‌تواند موجب بروز علائمی مانند تب، کاهش وزن، خستگی، درد عضلات و مفاصل، آسیب عصبی، درد شکم و بثورات پوستی شود. PAN می‌تواند اندام‌های مختلفی از جمله کلیه‌ها، قلب و اعصاب را تحت‌تأثیر قرار دهد.
• پلی آنژیت میکروسکوپی (MPA): MPA معمولاً رگ‌های خونی کوچک (مویرگ‌ها، شریان‌ها و ونول‌ها) را درگیر می‌کند و اغلب بر کلیه‌ها، ریه‌ها، پوست و اعصاب تأثیر می‌گذارد. علائم شامل مشکلات کلیوی، التهاب ریه و ضایعات پوستی هستند.
علل
علت دقیق پلی آرتریت به‌خوبی مشخص نشده، اما گفته می‌شود ترکیبی از زمینه ژنتیکی و محرک‌های محیطی، مانند عفونت‌ها یا قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص را شامل می‌شود. عفونت‌هایی مانند هپاتیت ب و هپاتیت ث با برخی از موارد پلی آرتریت ارتباط دارند.
تشخیص
تشخیص پلی آرتریت می‌تواند چالش‌برانگیز باشد؛ زیرا علائم آن می‌تواند مشابه علائم بیماری‌های دیگر باشد. تشخیص معمولاً شامل ترکیبی از سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایش‌های خون (شامل مارکرهای التهاب)، تصویربرداری (مانند آنژیوگرافی یا MRI) و بیوپسی از بافت آسیب‌دیده است.
- آزمایش خون نقش مهمی در تشخیص و کنترل پلی آرتریت و سایر بیماری‌های خودایمنی دارد. این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا جنبه‌های مختلف سلامتی از جمله مارکرهای التهابی، عملکرد اندام‌ها و مقادیر آنتی‌بادی را ارزیابی کنند.
1. شمارش کامل خون (CBC): CBC تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را در خون اندازه‌گیری می‌کند. ناهنجاری در CBC می‌تواند نشان‌دهنده التهاب یا کم‌خونی باشد که در پلی آرتریت رخ می‌دهد.
2. سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) و پروتئین واکنشی C (CRP): این تست‌ها مارکرهای التهاب را اندازه‌گیری می‌کنند. افزایش مقدار ESR و CRP نشان‌دهنده التهاب مداوم در بدن است که می‌توانند در کنترل بیماری و پاسخ به درمان مفید باشند.
3. آنتی‌بادی‌های ضدهسته‌ای (ANA): آزمایش‌های ANA وجود آنتی‌بادی‌هایی را بررسی می‌کنند که هسته سلول را هدف قرار می‌دهند. نتیجه مثبت ANA می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری خودایمنی باشد، اما این بیماری مختص پلی آرتریت نیست و ممکن است در سایر بیماری‌های خودایمنی دیده شود.
4. فاکتور روماتوئید (RF) و پپتید سیترولین دار آنتی سیکلیک (آنتی CCP): این آزمایش‌ها برای آرتریت روماتوئید اختصاصی‌تر هستند، اما ممکن است برای رد سایر بیماری‌های خودایمنی که می‌توانند با علائم مشابه ظاهر شوند انجام شوند.
5. کراتینین سرم: این آزمایش مقدار کراتینین خون را اندازه‌گیری می‌کند که عملکرد کلیه را نشان می‌دهد. درگیری کلیه در پلی آرتریت شایع است، بنابراین کنترل مقدار کراتینین به ارزیابی سلامت کلیه کمک می‌کند.
6. آزمایش ادرار: بررسی ناهنجاری‌های ادرار می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد عملکرد کلیه و التهاب احتمالی کلیه ارائه دهد. پروتئینوری (وجود پروتئین اضافی در ادرار) و هماچوری (خون در ادرار) می‌تواند از علائم درگیری کلیه در پلی آرتریت باشد.
7. آنتی‌بادی‌های سیتوپلاسمی آنتی نوتروفیل (ANCA): دو نوع اولیه آزمایش ANCA وجود دارد: دور هسته‌ای (P-ANCA) و سیتوپلاسمی (C-ANCA). آزمایش‌های ANCA مخصوصاً برای تشخیص فرم‌های خاصی از وازکولیت، از جمله پلی آنژیت میکروسکوپی (MPA) و گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت (GPA) مهم هستند. مقادیر بالا از آنتی‌بادی‌های ANCA، مخصوصاً C-ANCA، می‌تواند نشان‌دهنده این بیماری‌ها باشد.
8. مقدار کمپلمان: پروتئین‌های کمپلمان بخشی از سیستم ایمنی هستند و برای ارزیابی فعالیت سیستم ایمنی اندازه‌گیری می‌شوند. مقدار پایین پروتئین‌های کمپلمان می‌تواند در برخی بیماری‌های خودایمنی رخ دهد.
9. تست‌های عملکرد کبد: تست‌های عملکرد کبد می‌توانند به ارزیابی سلامت کبد کمک کنند، زیرا برخی از فرم‌های وازکولیت می‌توانند بر کبد تأثیر بگذارند. مقدار غیرطبیعی آنزیم‌های کبدی ممکن است نشان‌دهنده درگیری کبد باشد.
10. مقدار الکترولیت: کنترل مقدار الکترولیت‌ها مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم مهم است؛ زیرا عدم تعادل می‌تواند به دلیل اختلال عملکرد کلیه یا درگیری سایر اندام‌ها در پلی آرتریت رخ دهد.
توجه به این نکته ضروری است که هیچ آزمایش خونی به‌تنهایی نمی‌تواند پلی آرتریت را به طور قطعی تشخیص دهد. تشخیص اغلب شامل ترکیبی از آزمایش‌های خون، تصویربرداری و بیوپسی از بافت آسیب‌دیده است.
درمان
هدف درمان سرکوب پاسخ ایمنی بیش از حد و کاهش التهاب است که معمولاً شامل استفاده از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، مانند کورتیکواستروئیدها (مثل پردنیزون) و سایر داروها مانند سیکلوفسفامید یا ریتوکسیماب است. درمان بسته به نوع و شدت پلی آرتریت متفاوت است.
پیش‌آگهی
تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به پلی آرتریت را بهبود بخشد و اگر درمان نشود، می‌تواند باعث بروز عوارض شدید، از جمله آسیب یا نارسایی اندام شود. پیش‌آگهی طولانی‌مدت به عوامل مختلفی از جمله نوع پلی آرتریت، میزان درگیری اندام و پاسخ به درمان بستگی دارد.
سبک زندگی و کنترل
افراد مبتلا به پلی آرتریت برای کنترل وضعیت خود نیاز به مراقبت‌های پزشکی و کنترل مداوم دارند. تغییر سبک زندگی مانند ترک سیگار و حفظ یک رژیم غذایی سالم نیز می‌تواند به کنترل بیماری و کاهش خطر عوارض کمک کند.
منابع
De Nardi L, Natale MF, Messia V, Tomà P, De Benedetti F, Insalaco A. A child with polyarthritis and chronic lung disease: a case report of ataxia-telangiectasia. Italian Journal of Pediatrics. 2023 Dec;49(1):1-5.
Kikuchi K, Fukuda K, Hayashi S, Maeda T, Takashima Y, Fujita M, Ikuta K, Anjiki K, Tachibana S, Onoi Y, Matsumoto T. Polyarthritis presented in a patient with untreated chronic hepatitis B infection. Modern Rheumatology Case Reports. 2023 Jan 1;7(1):320-3.
Singh S, Mehra S. Approach to polyarthritis. The Indian Journal of Pediatrics. 2010 Sep;77:1005-10.
