به التهاب کبد هپاتیت گفته می‌شود که معمولاً در اثر عفونت‌های ویروسی رخ می‌دهد، اما فاکتورهای دیگری مانند الکل، داروها و بیماری‌های خودایمنی نیز می‌توانند باعث بروز آن شوند. انواع مختلفی از ویروس های هپاتیت A، B، C، D و E وجود دارد که هر کدام راه‌های انتقال، علائم و پروتکل‌های درمانی خاص خود را دارند. ویروس‌های هپاتیت اول به کبد حمله و عملکرد آن را مختل می‌کنند و باعث بروز علائمی مانند زردی، خستگی و درد شکم می‌شوند.
راه انتقال:
هپاتیت A: از مسیر مدفوع – دهان، معمولاً توسط غذا یا آب آلوده.
هپاتیت B: خون، رابطه جنسی و از مادر به کودک در هنگام زایمان.
هپاتیت C: خون، به‌ندرت با رابطه جنسی.
هپاتیت D: خون، فقط در کنار هپاتیت B رخ می‌دهد.
هپاتیت E: از مسیر مدفوع – دهان، مشابه هپاتیت A.
واکسن‌ها
واکسن هپاتیت A
واکسن ویروس غیرفعال هپاتیت A مانند Havrix و Vaqta.
زمان‌بندی: دو دوز، معمولاً بین ۶ تا ۱۸ ماه فاصله دارند.
اثربخشی: ایمنی طولانی‌مدت، معمولاً مادام‌العمر.
افراد واجد شرایط: برای تمام کودکان از یک‌سالگی، افرادی که به کشورهایی که هپاتیت A شایع است، سفر می‌کنند و کسانی که به دلیل شغلشان یا سبک زندگی در معرض خطر بالا هستند، توصیه می‌شود.
عوارض جانبی: درد در محل تزریق، تب خفیف، خستگی.
واکسن هپاتیت B
واکسن‌های نوترکیب مانند Engerix-B و Recombivax HB و واکسن‌های ترکیبی مانند Pediarix. این واکسن‌ها از پروتئین کوچک گرفته شده از سطح ویروس ساخته شده‌اند.
افراد واجد شرایط: تمام نوزادان، کادر درمان و افرادی که به دلیل رفتار جنسی، مصرف مواد مخدر یا سایر بیماری‌ها در معرض خطر هستند، توصیه می‌شود.
واکسیناسیون هپاتیت B به‌صورت ویژه برای کادر درمان که در معرض خون و سایر مایعات بدن قرار دارند مهم است.
زمان‌بندی: سه یا چهار دوز از بدو تولد تجویز می‌شود. برای بزرگسالان نیز موجود است. دوز اولیه، دوز دوم یک ماه بعد و نوبت سوم شش ماه بعد از دوز اول.
اثربخشی: بیش از نود درصد در القای پاسخ ایمنی محافظتی مؤثر است.
عوارض جانبی: مشابه واکسن هپاتیت A است؛ اما ممکن است در برخی موارد زردی خفیف رخ دهد.
واکسن ترکیبی هپاتیت A/B
انواع: Twinrix یک واکسن ترکیبی است که برای هر دو هپاتیت A و B ایمنی ایجاد می‌کند.
افراد واجد شرایط: برای افراد ۱۸ سال و بالاتر که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت A و B هستند.
زمان‌بندی: سه دوز تزریق می‌شود، دوز اول، سپس یک ماه بعد دوز دوم و دوز سوم شش ماه بعد.
اثربخشی: از نظر اثربخشی مشابه با تجویز جداگانه واکسن‌های هپاتیت A و B است.
عوارض جانبی: درد در محل تزریق، خستگی، سردرد.
هپاتیت C و D
هیچ واکسنی برای هپاتیت C و D ساخته نشده است. هپاتیت D فقط همراه با هپاتیت B رخ می‌دهد، بنابراین واکسن هپاتیت B ایمنی غیرمستقیم ایجاد می‌کند.
هپاتیت E
واکسن هپاتیت E (HEV 239) در چین موجود است؛ اما هنوز به طور گسترده در سایر نقاط دنیا پخش نشده است.
اثرات جانبی
عوارض جانبی رایج: درد در محل تزریق، تب خفیف، خستگی، سردرد.
عوارض جانبی کمتر شایع: حالت تهوع، سرگیجه، واکنش‌های آلرژیک نادر اما ممکن است.
نکات مهم
این واکسن‌ها در بارداری: به‌طورکلی واکسن‌های هپاتیت در دوران بارداری بی‌خطر هستند؛ اما برای تزریق با پزشک خود مشورت کنید.
افراد دچار نقص ایمنی: ممکن است برای ایمن‌سازی مؤثر به دوزهای اضافی نیاز داشته باشند.
در مبتلایان به بیماری مزمن کبد: واکسیناسیون به شدت توصیه می‌شود؛ زیرا هپاتیت می‌تواند بیماری کبد آنها را تشدید کند.
موارد احتیاط
آلرژی به اجزای واکسن: افرادی که به هر یک از اجزای واکسن حساسیت دارند، نباید آن را تزریق کنند.
بیماری شدید: معمولاً درصورتی‌که فرد به شدت بیمار باشد، واکسیناسیون به تعویق می‌افتد.
واکسن‌ها در کنترل گسترش هپاتیت A و B مؤثر بوده‌اند. بااین‌حال، توجه به این نکته ضروری است که رعایت تزریق دوز کامل واکسن و دوزهای بوستر برای ایجاد ایمنی طولانی‌مدت بسیار مهم است.
منابع
Xie J, Zhao L, Zhou S, He Y. Statistical and Ontological Analysis of Adverse Events Associated with Monovalent and Combination Vaccines against Hepatitis A and B Diseases. Sci Rep. 2016 Oct 3;6:34318. doi: 10.1038/srep34318. PMID: 27694888; PMCID: PMC5046117.
Celzo F, Buyse H, Welby S, Ibrahimi A. Safety evaluation of adverse events following vaccination with Havrix, Engerix-B or Twinrix during pregnancy. Vaccine. 2020 Sep 11;38(40):6215-6223. doi: 10.1016/j.vaccine.2020.07.041. Epub 2020 Jul 30. PMID: 32741674.
Bakker M, Bunge EM, Marano C, de Ridder M, De Moerlooze L. Immunogenicity, effectiveness and safety of combined hepatitis A and B vaccine: a systematic literature review. Expert Rev Vaccines. 2016 Jul;15(7):829-51. doi: 10.1586/14760584.2016.1150182. Epub 2016 Mar 7. PMID: 26840060.
