تب دنگی یک عفونت ویروسی منتقله از پشه است که به یک معضل مهم بهداشت عمومی در سراسر جهان، مخصوصاً در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری تبدیل شده است. این بیماری توسط ویروس دنگی (DENV) ایجاد می‌شود که متعلق به جنس فلاوی ویروس و شامل چهار سروتیپ مجزا است: DENV-1، DENV-2، DENV-3 و DENV-4. این سروتیپ‌ها ارتباط نزدیکی با هم دارند؛ اما پاسخ‌های ایمنی متفاوتی ایجاد می‌کنند. تب دنگی توسط نیش پشه‌های ماده آلوده آئدس، بیشتر پشه تب زرد و در مواردی پشه ببری به انسان منتقل می‌شود.
اپیدمیولوژی و تأثیر جهانی آن
بروز تب دنگی در چند دهه گذشته افزایش چشمگیری داشته است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین می‌زند که سالانه تقریباً ۳۹۰ میلیون عفونت دنگی رخ می دهد که حدود ۹۶ میلیون مورد آن باعث بروز علائم بالینی می‌شود. این بیماری در بیش از صد کشور بومی است که آسیای جنوب شرقی، قاره آمریکا، غرب اقیانوس آرام، آفریقا و نواحی مدیترانه شرقی بیشترین موارد بروز را دارند. شهرنشینی، تغییرات آب‌وهوایی و افزایش سفرهای بین‌المللی به‌شدت در گسترش تب دنگی نقش داشته‌اند.
علائم بالینی آن
تب دنگی طیف وسیعی از علائم بالینی را دارد از بیماری تب‌دار خفیف تا بیماری‌های شدیدی مانند تب خونریزی دهنده دنگی (DHF) و سندرم شوک دنگی (DSS). تب دنگی کلاسیک معمولاً با شروع ناگهانی تب بالا، سردرد شدید، درد رترو – اوربیتال، میالژی، آرترالژی، بثورات پوستی و لکوپنی بروز می‌کند. به دلیل درد شدید ماهیچه‌ها و مفاصل، معمولاً به این تب «تب شکستگی» گفته می‌شود.
دنگی شدید که قبلاً با نام‌های DHF و DSS شناخته می‌شد، با نشت پلاسما، خونریزی و اختلال اندام مشخص می‌شود. فرم‌های شدید آن بدون درمان مناسب، می‌توانند موجب شوک، تجمع مایعات، دیسترس تنفسی و حتی مرگ شود. خطر ابتلا به بیماری شدید با عفونت‌های بعدی توسط سروتیپ‌های مختلف به دلیل افزایش وابسته به آنتی‌بادی (ADE) افزایش می‌یابد که آنتی‌بادی‌های غیر خنثی‌کننده عفونت قبلی، ورود ویروس به سلول‌های میزبان را تسهیل می‌کنند و بیماری را تشدید می‌کنند.
تشخیص و درمان آن
تشخیص تب دنگی ابتدا بر اساس علائم بالینی است و با انجام آزمایش تأیید می‌شود. روش‌های تشخیص آزمایشگاهی شامل جداسازی ویروس، تشخیص RNA ویروسی توسط RT-PCR و آزمایش‌های سرولوژیک برای تشخیص آنتی‌بادی‌های اختصاصی تب دنگی (IgM و IgG) و آنتی‌ژن پروتئین غیرساختاری 1 (NS1) است. تشخیص زودهنگام و دقیق برای درمان مؤثر و کاهش عوارض بیماری بسیار مهم است.
درمان تب دنگی حمایتی است زیرا درمان ضدویروسی خاصی در دسترس نیست. این درمان شامل حفظ آب بدن، نظارت بر علائم بیماری شدید و مدیریت علائم است. در موارد دنگی شدید، درمان به‌موقع جایگزینی مایع و نظارت دقیق در بیمارستان برای جلوگیری از شوک و سایر عوارض ضروری است.
پیشگیری و کنترل آن
پیشگیری از تب دنگی ابتدا شامل کنترل ناقلان پشه و به‌حداقل‌رساندن قرارگرفتن انسان در معرض نیش پشه است. این کار شامل اقداماتی مانند ازبین‌بردن آب‌های راکد در محل تولیدمثل پشه‌ها، استفاده از حشره‌کش‌ها و به‌کارگیری اقدامات حفاظتی شخصی مانند پشه‌بند و مواد دافع است. برنامه‌های کنترل ناقل مبتنی بر جامعه و آموزش بهداشت عمومی کارهای مهمی در کاهش شیوع دنگی هستند.
پیشرفت‌های اخیر در پیشگیری از تب دانگ با توسعه واکسن‌ها انجام شده است. اولین واکسن دارای مجوز دنگی Dengvaxia (CYD-TDV) است که توسط Sanofi Pasteur ساخته شده و در چند کشور برای استفاده برای افراد ۹ تا ۴۵ساله که حداقل یک‌بار به عفونت دنگی مبتلا شده‌اند، تأیید شده است؛ اما استفاده از آن به دلیل اثربخشی متفاوت و مشخصات ایمنی بسته به وضعیت سروتیپی گیرنده، محدود است.
نتیجه‌گیری
تب دنگی یکی از چالش‌های مهم بهداشت جهانی، مخصوصاً در مناطق بومی است. انجام تلاش‌های مستمر در کنترل ناقل، آموزش بهداشت عمومی و تحقیق در مورد ساخت واکسن‌ها و داروهای ضدویروسی برای مبارزه با این بیماری ضروری است. با تلاش‌های هماهنگ جهانی، می‌توان بار تب دنگی را کاهش داد و عوارض آن را در جمعیت‌های آسیب‌دیده بهبود بخشید.
منابع
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue
Bhatt S, Gething PW, Brady OJ, Messina JP, Farlow AW, Moyes CL, Drake JM, Brownstein JS, Hoen AG, Sankoh O, Myers MF. The global distribution and burden of dengue. Nature. 2013 Apr 25;496(7446):504-7.
Guzman MG, Harris E. Dengue. The Lancet. 2015 Jan 31;385(9966):453-65.
