ژیاردیاز بیماری‌ای است که توسط تک‌یاخته‌ی ژیاردیا لامبلیا (با نام ژیاردیا دئودنالیس نیز شناخته می‌شود) ایجاد می‌شود، یک پاتوژن که بر دستگاه گوارش انسان و حیوانات تأثیر می‌گذارد. عفونت با بلع کیست از طریق آب، غذا یا سطوح آلوده رخ می‌دهد. ژیاردیا در سراسر جهان شایع است، مخصوصاً در مناطقی که بهداشت ضعیفی دارند، شیوع بالایی دارد و هرسال باعث 280 میلیون مورد بیماری می‌شود که بیشتر کودکان زیر پنج سال و افراد دچار نقص ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
انواع
این بیماری به دو فرم عفونت علامت‌دار و بدون علامت بروز می‌کند. در فرم علامت‌دار، شایع‌ترین علائم شامل اسهال، گرفتگی شکم، نفخ و سوء جذب است. ژیاردیاز مزمن می‌تواند موجب کاهش وزن، کمبود مواد مغذی و در موارد شدید، مشکلات رشدی در کودکان شود. عفونت طولانی‌مدت به‌ویژه برای کودکان مضر است، زیرا می‌تواند باعث بروز نواقص شناختی و رشدیِ مادام‌العمر شود.
روش‌های تشخیص
تشخیص عفونت‌های ژیاردیا به دلیل پخش متناوب کیست‌ها و تنوع در علائم، چالش‌برانگیز است. روش‌های تشخیص مختلفی برای بهبود دقت تشخیصی توسعه‌یافته‌اند. روش‌های تشخیص سنتی به بررسی میکروسکوپی نمونه‌های مدفوع برای شناسایی کیست‌ها یا تروفوزوئیت‌ها متکی است که معمولاً به دلیل پخش ناسازگار کیست نیاز به نمونه‌برداری مکرر دارد. روش غلظت ریچی برای بهبود تشخیص کیست‌ها با میکروسکوپ انجام می‌شود.
در سال‌های اخیر، تکنیک‌های ایمونولوژیک و مولکولی به‌عنوان روش‌های حساس‌تر برای تشخیص ژیاردیاز موردتوجه قرارگرفته‌اند. روش‌های الایزا و روش‌های ایمونوفلورسانس (IFA) می‌توانند آنتی‌ژن‌های ژیاردیا را در نمونه‌های مدفوع شناسایی کنند و نتایج سریع‌تر و مطمئن‌تری نسبت به میکروسکوپ سنتی ارائه دهند. الایزا معمولاً در روش‌های تشخیصی متداول انجام می‌شود، اما IFA در موارد خاص‌تر به کار می‌رود. واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) روش مولکولی دیگری است که به‌عنوان ابزاری بسیار دقیق برای تشخیص ژیاردیاز ظاهرشده است. روش پی‌سی‌آر DNA ژیاردیا را در نمونه‌های مدفوع تکثیر می‌کند و حساسیت و ویژگی فوق‌العاده‌ای را ارائه می‌دهد؛ اما هزینه بالای PCR و نیازمندی به زیرساخت‌های آزمایشگاهی پیشرفته، استفاده گسترده از آن را محدود می‌کند، به‌ویژه در محیط‌های کم برخوردار.
علیرغم پیشرفت در تشخیص مولکولی، میکروسکوپ به دلیل در دسترس بودن و هزینه کم، استاندارد طلایی برای تشخیص ژیاردیاز در بسیاری از مناطق است. در شرایطی که میکروسکوپ یا ایمونواسی نتایج غیرقطعی دارد، می‌توان از PCR برای تائید تشخیص استفاده کرد. برای بررسی شیوع بیماری و مطالعات اپیدمیولوژیک، از تکنیک‌های تایپینگ مولکولی مانند تایپینگ توالی مولتی لوکوسی (MLST) برای تعیین تنوع ژنتیکی سویه‌های ژیاردیا استفاده می‌شود که به ردیابی گسترش عفونت مفید است.
درنتیجه، ژیاردیاز یک معضل مهم بهداشت جهانی، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه است. پیشرفت روش‌های تشخیصی، مانند الایزا، IFA و PCR، تشخیص ژیاردیا را بهبود بخشیده است، اگرچه میکروسکوپ سنتی همچنان پرکاربردترین روش است. افزایش دسترسی به تشخیص مولکولی در محیط‌های کم برخوردار می‌تواند تشخیص و کنترل ژیاردیاز را بیشتر کند.
منابع
Vicente, Bruno, et al. “Systematic Review of Diagnostic Approaches for Human Giardiasis: Unveiling Optimal Strategies.” Diagnostics 14.4 (2024): 364.
Aziz, Ahmad Fudail Eiyad, et al. “Giardia lamblia Immunoassay: Systematic review and meta-analysis.” Clinica Chimica Acta (2024): 119839.
Ma’ayeh, Showgy, and Staffan Svärd. “Giardia and giardiasis.” Molecular Medical Microbiology. Academic Press, 2024. 3107-3119.
