دیابت شیرین یک اختلال متابولیک مزمن است که با افزایش مقدار گلوکز خون به دلیل تولید ناکافی انسولین یا اختلال در استفاده از انسولین مشخص می‌شود. انواع اولیه عبارت‌اند از دیابت نوع 1 (T1D)، یک بیماری خود ایمنی که باعث تخریب سلول‌های بتای تولیدکننده‌ی انسولین در پانکراس می‌شود، و دیابت نوع 2 (T2D) که شامل مقاومت به انسولین و درنهایت اختلال عملکرد سلول‌های بتا می‌شود. دیابت بارداری در دوران بارداری رخ می‌دهد و معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شود اما خطر ابتلا به T2D را در مراحل بعدی زندگی افزایش می‌دهد.
روش‌های تشخیص دیابت
تشخیص زودهنگام دیابت برای کنترل مؤثر و پیشگیری از عوارض بسیار مهم است. آزمایش‌های تشخیصی اولیه عبارت‌اند از:
1. آزمایش گلوکز پلاسمای ناشتا (FPG): گلوکز خون را پس از یک‌شب ناشتا اندازه‌گیری می‌کند. مقدار 126 mg/dL (7.0 mmol/L) یا بالاتر در دو نوبت جداگانه نمایانگر دیابت است.
2. تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): قند خون را قبل و دو ساعت پس از مصرف یک نوشیدنی غنی از گلوکز ارزیابی می‌کند. مقدار گلوکز خون دوساعته 200 میلی‌گرم در دسی لیتر (11.1 میلی مول در لیتر) یا بالاتر دیابت را تأیید می‌کند.
3. آزمایش هموگلوبین A1C: میانگین مقدار گلوکز خون را در دو تا سه ماه گذشته نشان می‌دهد. مقدار A1C 6.5٪ یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه نمایانگر دیابت است.
برای افرادی که علائم کلاسیک هایپرگلیسمی دارند، آزمایش تصادفی گلوکز پلاسما که مقدار 200 میلی‌گرم در دسی لیتر (11.1 میلی مول در لیتر) یا بالاتر را نشان می‌دهد نیز می‌تواند نمایانگر دیابت باشد.
روش‌های درمانی دیابت
روش‌های کنترل T1D و T2D متفاوت است:
دیابت نوع 1: به دلیل تخریب خودایمنی سلول‌های بتای پانکراس، نیاز به انسولین‌درمانی مادام‌العمر دارد. انسولین را می‌توان به‌صورت تزریقی یا پمپ انسولین تجویز کرد. اغلب از سیستم‌های مانیتورینگ مداوم گلوکز برای حفظ مقدار بهینه گلوکز خون استفاده می‌شود.
دیابت نوع 2: درمان اولیه بر اصلاح سبک زندگی ازجمله رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و مدیریت وزن تمرکز دارد. اگر این اقدامات کافی نباشد، داروهای خوراکی مانند متفورمین برای بهبود حساسیت به انسولین تجویز می‌شود. در موارد پیشرفته، انسولین‌درمانی ضروری است.
پیشرفت‌های اخیر باعث تولید کلاس‌های جدیدی از داروها شده‌اند:
آگونیست های گیرنده GLP-1: افزایش ترشح انسولین و مهار آزادسازی گلوکاگون، کمک به کنترل قند خون و کاهش وزن.
مهارکننده‌های SGLT2: دفع گلوکز را از ادرار افزایش و درنتیجه مقدار گلوکز خون را کاهش می‌دهند و فواید قلبی- عروقی و کلیوی دارند.
برای افراد مبتلا به T1D، تحقیقات در مورد پیوند جزایر پانکراس و ایجاد یک پانکراس مصنوعی نویدبخش بهبود تنظیم گلوکز بوده‌اند.
پیشگیری و مدیریت دیابت
پیشگیری از T2D شامل پرداختن به فاکتورهای خطرِ قابل اصلاح است:
اصلاحات رژیم غذایی: اتخاذ یک رژیم غذایی غنی از غلات کامل، میوه‌ها، سبزی‌ها و پروتئین‌های بدون چربی و درعین‌حال محدود کردن غذاهای فرآوری شده و قندها.
ورزش: انجام حداقل 150 دقیقه ورزش با شدت متوسط در هفته.
مدیریت وزن: دستیابی و حفظ وزن سالم برای کاهش مقاومت به انسولین.
نظارت و مدیریت منظم فشارخون و پروفایل لیپیدی نیز برای کاهش خطرات قلبی عروقی مرتبط با دیابت ضروری است.
به‌طور خلاصه، دیابت یک بیماری چندوجهی است که نیازمند تشخیص و روش‌های مدیریتی جامع است. پیشرفت ابزارهای تشخیصی و گزینه‌های درمانی باعث افزایش بهبود افراد مبتلا به دیابت می‌شوند.
منابع
https://diabetes.org/about-diabetes/diagnosis
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/type-1-diabetes/diagnosis-treatment/drc-20353017
https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/insulin-medicines-treatments
