بیماری کبد چرب که در پزشکی به آن استئاتوز کبدی می‌گویند، با تجمع چربی اضافی در سلول‌های کبدی مشخص می‌شود. این بیماری به دو نوع تقسیم می‌شود: بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) و بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD).
NAFLD نیز به کبد چرب ساده و استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) تقسیم می‌شود که NASH شامل التهاب کبد و تبدیل به فیبروز یا سیروز است.
شیوع و فاکتورهای خطر بروز آن
NAFLD شایع‌ترین بیماری مزمن کبدی در سراسر جهان است که تقریباً ۲۵ درصد از جمعیت جهان را درگیر می‌کند. شیوع آن به‌شدت در افراد مبتلا به چاقی، دیابت نوع ۲، دیس لیپیدمی و سندرم متابولیک بیشتر است. عواملی مانند رژیم غذایی نامناسب و کم‌تحرکی به‌طور قابل‌توجهی در بروز NAFLD نقش دارند. ژنتیک و برخی داروها نیز می‌توانند حساسیت به آن را افزایش دهند.
پاتوفیزیولوژی آن
پاتوژنز بیماری کبد چرب شامل میانکنش‌های پیچیده‌ای از اختلالات متابولیک است. مقاومت به انسولین نقش اصلی را ایفا می‌کند و موجب افزایش لیپولیز و هجوم اسیدهای چرب آزاد به کبد می‌شود. استرس اکسیداتیو، اختلال عملکرد میتوکندری و پاسخ‌های التهابی که موجب آسیب دیدن سلول‌های کبدی و فیبروز می‌شود.
تشخیص آن
تشخیص زودهنگام بیماری کبد چرب برای جلوگیری از پیشرفت و آسیب شدیدتر کبد بسیار مهم است؛ اما این بیماری اغلب در مراحل اولیه بدون علامت است و انجام غربالگری رایج را برای جمعیت‌های در معرض خطر ضروری می‌کند.
تکنیک‌های تصویربرداری: سونوگرافی معمولاً به‌عنوان روش ارزیابی اولیه‌ی غیرتهاجمی برای تشخیص استئاتوز کبدی، چربی کبد و ارزیابی فیبروز تجویز می‌شود.
الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE): نیز روشی مؤثر برای ارزیابی سفتی و فیبروز کبد است.
مارکرهای بیوشیمیایی: افزایش آنزیم‌های کبدی، مانند آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، می‌توانند نشان‌دهنده التهاب کبد باشند، اما مختص بیماری کبد چرب نیستند. امتیاز و شاخص فیبروز-4 (FIB-4)، مارکرهای بیوشیمیایی و پارامترهای بالینی برای تخمین خطر فیبروز باهم بررسی می‌شوند.
بیوپسی کبد: استاندارد طلایی تشخیص NASH و ارزیابی فیبروز است، بیوپسی کبد شامل بررسی بافت کبد است و به دلیل ماهیت تهاجمی آن، در مواردی که آزمایش‌های غیرتهاجمی بی‌نتیجه هستند یا زمانی که به فیبروز پیشرفته مشکوکیم، تجویز می‌شود.
مدیریت و درمان آن
در حال حاضر، هیچ داروی تائید شده‌ای توسط FDA برای NAFLD یا NASH وجود ندارد.
تغییر سبک زندگی: کاهش وزن با تغییر رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی مبنای مدیریت NAFLD است. کاهش وزن 7٪ تا 10٪ با بهبود بافت کبد همراه است. داشتن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی همراه با ورزش منظم توصیه می‌شود.
داروها: هیچ داروی خاصی برای NAFLD تائید نشده، اما داروهای خاصی که عوامل خطر متابولیک را هدف قرار می‌دهند مفید هستند مثلاً، حساس‌کننده‌های انسولین مانند پیوگلیتازون پتانسیل بهبود بافت کبد در بیماران NASH را دارد. مکمل ویتامین E نیز به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی آن موردمطالعه قرارگرفته، اگرچه ایمنی و اثربخشی طولانی‌مدت آن به تحقیقات بیشتر نیاز دارد.
داروهای نوظهور: پیشرفت‌های اخیر موجب توسعه داروهای جدیدی شده که مسیرهای مختلف درگیر در پاتوژنز NASH را هدف قرار می‌دهند. در آوریل ۲۰۲۴، اِف‌دی‌اِی Rezdiffra (resmetirom) را به‌عنوان اولین دارو برای استئاتوهپاتیت مرتبط با اختلال متابولیک (MASH)، فرم شدید بیماری کبد غیرالکلی، تائید کرد. Rezdiffra یک قرص خوراکی است که با فعال کردن گیرنده هورمون تیروئید چربی کبد را کاهش می‌دهد و برای بزرگسالان مبتلا به اسکار کبدی متوسط تا پیشرفته همراه با رژیم غذایی و ورزش تجویز می‌شود.
پیش‌آگهی و عوارض آن
استئاتوز ساده معمولاً خوش‌خیم است، اما تبدیل آن به NASH خطر فیبروز، سیروز و کارسینوم سلول‌های کبدی را افزایش می‌دهد؛ بنابراین، مدیریت جامع آن با توجه به عوامل خطرِ مرتبط با کبد، قلب و عروق ضروری است.
نتیجه‌گیری
بیماری کبد چرب به دلیل شیوع بالا و داشتن پتانسیل بروز عوارض خطرناک، معضل مهمی برای سلامت جهانی است. تشخیص زودهنگام با غربالگری مناسب افراد در معرض خطر، همراه با تغییر سبک زندگی و مدیریت بیماری‌های متابولیک، مبنای درمان آن است. تحقیقات مداوم در مورد داروها، امیدبخش توسعه‌ی داروهای هدفمندتر در آینده است.
منابع
https://www.verywellhealth.com/fda-approves-mash-drug-8612359?utm
