Liquid Biopsy یا بافت برداری مایع تستی است مبتنی بر آنالیز تعدادی نشانگر در گردش،که در مایعات بدن از جمله خون، ادرار، بزاق، مایع مغزی نخاعی یافت می شوند. این تکنیک معمولا بر روی نمونه خونی انجام می شود و هدف آن یافتن بعضی مارکرها در گردش خون است و می توان از بافت برداری مایع به عنوان یک روش جایگزین برای مشخص کردن تومور، به دست آوردن بیومولکول ها و یا سایر مارکرها ناشی از تومور استفاده نمود. یکی از این مارکرها ، سلول های توموری در گردش CTC (Circulating Tumor Cell) است که از تومور موجود حاصل می شود و به همین ترتیب می تواند به عنوان یک نمونه بیوپسی مایع شناخته شود. دیگر بیومارکرهای انتقالی در خون که در حال حاضر از طریق بیوسی مایع شناسایی می شوند عبارتند از پلاکت ها، cfDNA و وزیکول های خارج سلولی مانند اگزوم ها.
مزایای نمونه برداری مایع(Liquid Biopsy)
در واقع نمونه برداری بافتی فرآیندی است که در آن سلول ها برای بررسی دقیق تر جمع آوری می شوند. بررسی ظاهر سلول ها زیر میکروسکوپ می تواند حضور سرطان را نشان داده و نوع آن را تعیین نماید و اطلاعاتی راجع به مسیر بیماری به پزشک بدهد. علاوه بر این، بررسی مولکولی نمونه بافتی می تواند به برنامه ریزی روند Personalized medicine کمک کند و با وجود اینکه نمونه برداری بافتی برای مراقبت از بیمار مهم است، انجام آن ممکن است به یک سوزن بزرگ، آندوسکوپی، یا جراحی باز نیاز داشته باشد که متعاقبا تهاجمی، خطرناک، گران قیمت و دردناک خواهد بود. هم چنین بعضی از بیماران ممکن است به دلیل نوع تومورشان یا دیگر شرایط بیماریشان نتوانند به بافت برداری دسترسی داشته باشند. این موارد، بافت برداری های متعدد را دشوار می کنند اما روش Liquid Biopsy یا بافت برداری مایع ، می تواند جایگزین روش بافت برداری شود. علاوه بر آن به دلیل طبیعت متغیر و هتروژنیک سرطان و سرعت زیاد تغییر آن، بافت برداری هایی معمول فقط می توانند روند بیماری در یک بازه زمانی مشخص را نشان بدهند و نمی توانند برای بررسی تغییراتی که به سرعت در تومور رخ می دهد مورد استفاده قرار بگیرند. با تشخیص و شمارش تغییرات ژنی در CTC و cfDNA در خون، بافت برداری مایع می تواند اطلاعات لحظه ای راجع به پیشرفت تومور، میزان اثر بخشی درمان و احتمال متاستاتیک بودن تومور به ما بدهد. در حقیقت، توسعه های تکنولوژیکی می توانند این امکان را به وجود بیاورند که به جای یک بافت برداری معمولی، به کمک نمونه های خونی متعدد، سرطان را تشخیص داده و کنترل نماییم.
منابع
Ho, Ho-Yin, et al. “Liquid biopsy in the clinical management of cancers.” International Journal of Molecular Sciences 25.16 (2024): 8594.
نویسنده متن
دکتر زهره سلیمی، مسئول فنی بخش بیوشیمی و هورمون آزمایشگاه پاتوبیولوژی بصیر
