لوپوس اریتماتوز ناشی از دارو (DILE) بیماری‌ای است که در آن برخی داروها علائمی مشابه علائم لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) (نوعی بیماری خودایمنی) ایجاد می‌کنند. DILE معمولاً پس از قطع داروی مسبب برطرف می‌شود، اما کنترل علائم و درمان پس از این دوره ضروری است.
لوپوس اریتماتوز ناشی از دارو یک اختلال خودایمنی است که در اثر مصرف مزمن برخی داروها ایجاد می‌شود. این داروها باعث ایجاد یک پاسخ خودایمنی (بدن به سلول‌های خود حمله می‌کند) و علائمی مشابه علائم لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) می‌شود. 38 داروی شناخته شده برای ایجاد DILEوجود دارند، اما سه دارو که بیشترین تعداد موارد را گزارش نموده‌اند هیدرالازین، پروکائین آمید و کینیدین هستند. معیارهای تشخیص DILEبه طور کامل مشخص نشده؛ اما علائم DILEمعمولاً به‌صورت درد عضلات و مفاصل ظاهر می‌شود.
علائم و نشانه‌های لوپوس اریتماتوز ناشی از دارو
• درد مفاصل (آرترالژی) و عضلات (میالژی)
• خستگی
• سرووزیت: التهاب بافت‌های پوششی قلب و ریه‌ها.
• آنتی‌بادی‌های آنتی هیستون در 95٪ کسانی که پروکائین آمید، هیدرالازین، کلرپرومازین و کینیدین مصرف می‌کنند، وجود دارند. این آنتی‌بادی‌ها در نسبت کمتری از بیماران مرتبط با سایر داروها، از جمله مینوسیکلین، پروپیل تیوراسیل و استاتین‌ها یافت شده‌اند.
این علائم و نشانه‌ها عوارض جانبی داروهای مصرفی نیستند که در طول مصرف کوتاه‌مدت رخ می‌دهند. DILE در استفاده طولانی‌مدت و مزمن از داروهای ذکر شده در زیر رخ می‌دهد. درحالی‌که این علائم مشابه علائم لوپوس اریتماتوز سیستمیک است، معمولاً آن‌قدر شدید نیستند مگر اینکه نادیده گرفته شوند که منجر به علائم شدیدتر و در برخی موارد گزارش شده منجر به مرگ می‌شود.
درمان لوپوس اریتماتوز ناشی از دارو (DILE)
- قطع داروی مسبب: اولین و مهم‌ترین مرحله در درمان DILE، قطع داروهایی است که مسئول ایجاد علائم هستند. علائم DILE معمولاً در عرض چند هفته تا چند ماه پس از قطع دارو بهبود می‌یابد.
- درمان علامتی: برای رفع علائم و کنترل ناراحتی بیمار، درمان علامتی لازم است که شامل موارد زیر است:
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) برای درد و التهاب مفاصل.
• استروئیدهای موضعی برای بثورات پوستی.
• مسکن برای تسکین درد. - کورتیکواستروئیدها: در موارد علائم شدید یا تهدیدکننده زندگی، مانند درگیری شدید کلیه یا قلب، ابتدا کورتیکواستروئیدها با دوز بالا برای کنترل التهاب و پاسخ ایمنی تجویز می‌شوند.
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی: در برخی موارد شدید، زمانی که کورتیکواستروئیدها به‌تنهایی کافی نیستند، ممکن است از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند آزاتیوپرین، مایکوفنولات موفتیل یا متوترکسات برای سرکوب پاسخ سیستم ایمنی استفاده شود. این داروها معمولاً با تجویز روماتولوژیست یا سایر متخصصان مصرف می‌شوند.
- کنترل: کنترل منظم علائم و مارکرهای آزمایشگاهی برای ارزیابی پیشرفت بیمار و درمان بسیار مهم است. پس از قطع داروی مسبب، علائم معمولاً در عرض چند هفته تا چند ماه شروع به بهبود می‌کنند.
تست‌های تشخیصی DILE
. تست آنتی‌بادی ضدهسته‌ای (ANA): ANA آنتی‌بادی است که هسته سلول را هدف قرار می‌دهد و معمولاً در بیماری‌های خودایمنی یافت می‌شوند. تست ANA مثبت مختص DILE نیست؛ اما می‌تواند نشان‌دهنده پاسخ خودایمنی باشد.
- آنتی‌بادی‌های ضد هیستون: DILE اغلب با وجود آنتی‌بادی‌های آنتی هیستون همراه است. آزمایش آنتی‌بادی آنتی هیستون مثبت در بیمار دارای علائم سازگار و سابقه مصرف یک داروی مشکوک می‌تواند به تشخیص کمک کند.
- شمارش کامل خون (CBC): CBC تغییراتی مانند لکوپنی (تعداد کم گلبول‌های سفید خون) و ترومبوسیتوپنی (تعداد کم پلاکت‌ها) را در برخی موارد DILE نشان می‌دهد.
- پانل متابولیک جامع (CMP): یک CMP می‌تواند ناهنجاری‌های عملکرد کلیه و کبد را نشان دهد که در موارد شدید DILE دیده می‌شود.
- آنالیز ادرار: آزمایش ادرار می‌تواند به تشخیص درگیری کلیه کمک کند که در DILE مرتبط با داروهای خاص شایع‌تر است.
- بیوپسی پوست: در مواردی که علائم پوستی برجسته وجود دارند، بیوپسی پوست برای ارزیابی میزان و ماهیت درگیری پوست انجام می‌شود و می‌تواند به رد سایر بیماری‌های پوستی کمک کند.
- تصویربرداری: تصویربرداری مانند اکوکاردیوگرافی یا اشعه ایکس قفسه سینه در صورت وجود علائمی که نشان‌دهنده درگیری قلب یا ریه باشد انجام می‌شود.
- سابقه مصرف دارو: شرح‌حال دقیق بیمار، شامل فهرستی از داروهای فعلی و قبلی، برای تشخیص DILE ضروری است. اغلب شناسایی داروی مسئول علائم کلید تشخیص است.
تشخیص و کنترل DILE به همکاری نزدیک بیمار، روماتولوژیست و سایر متخصصان نیاز دارد. چکاپ طولانی‌مدت برای کنترل هرگونه عود یا عوارض احتمالی لازم است.
منابع
Pretel M, Marquès L, España A. Drug-induced lupus erythematosus. Actas Dermo-Sifiliográficas (English Edition). 2014 Jan 1;105(1):18-30.
Lee AY. Clinical use of anti-histone antibodies in idiopathic and drug-induced lupus. Immunological Medicine. 2022 Oct 2;45(4):180-5.
Knudsen J, Trier NH, Draborg AH, Nielsen CT, Jacobsen S, Højrup P, Houen G. Elevated Antibody Titers to Epstein–Barr Virus and Cytomegalovirus in Patients with Drug-Induced Lupus. Viruses. 2023 Apr 17;15(4):986.
