کریپتوسپوریدیوز یک بیماری منتقله از آب است که توسط گونه‌های کریپتوسپوریدیوم، مخصوصاً C. parvum و C. hominis ایجاد می‌شود. این بیماری با بلع اووسیست، بیشتر از طریق آب آلوده، غذای آلوده، یا تماس با حیوانات یا انسان‌های آلوده منتقل می‌شود. این بیماری بیشتر به‌صورت اسهال بروز می‌کند که می‌تواند حاد یا مزمن باشد، مخصوصاً در افراد دچار نقص ایمنی مانند بیماران HIV/AIDS. کودکان زیر پنج سال نیز بسیار آسیب‌پذیر هستند، مخصوصاً در کشورهای کم‌درآمد که کریپتوسپوریدیوز عامل اصلی بیماری‌های شدید اسهالی و مرگ‌ومیر است.
علائم
علائم بالینی اولیه کریپتوسپوریدیوز اسهال آبکی است که معمولاً با کرامپ شکمی، تهوع، استفراغ و تب همراه است. در افراد دارای سیستم ایمنی طبیعی، علائم معمولاً خود محدود شونده هستند و 1-2 هفته طول می‌کشند؛ اما در افراد دچار نقص ایمنی، عفونت می‌تواند مزمن و تهدیدکننده زندگی شود. سایر عوارض عبارت‌اند از سوءتغذیه در کودکان و مشکلات گوارشی طولانی‌مدت در نجات‌یافتگان.
روش‌های تشخیص
کریپتوسپوریدیوز با تشخیص اووسیست در نمونه‌های مدفوع تشخیص داده می‌شود. تکنیک‌های میکروسکوپی متداول با استفاده از رنگ‌آمیزی اسید فست اصلاح‌شده می‌توانند حضور این اووسیست‌ها را مشخص کنند، اما به دلیل تعداد کم اووسیست‌ها در نمونه‌ها، معمولاً حساس نیستند. روش‌های تشخیصی پیشرفته‌تر شامل الایزا و ایمونوفلورسانس (IFA) هستند که با شناسایی آنتی‌ژن‌های کریپتوسپوریدیوم حساسیت بهبودیافته را ارائه می‌دهند.
روش‌های مولکولی مانند واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) به‌عنوان روشی بسیار حساس برای تشخیص DNA کریپتوسپوریدیوم رواج یافته‌اند. PCR می‌تواند بین گونه‌ها و ژنوتیپ ها تمایز قائل شود و اطلاعات اپیدمیولوژیک مفیدی را ارائه دهد. ریل تایم PCR و توالی‌یابی نسل بعدی (NGS) نیز به‌طور فزاینده‌ای برای تعیین ژنوتیپ و تشخیص کریپتوسپوریدیوز در نمونه‌های بالینی و محیطی انجام می‌گردند. این تکنیک‌های مولکولی برای شناسایی ناقلان بدون علامت و ردیابی منابع شیوع، به‌ویژه در مواردی که از آب منتقل می‌شوند، ضروری هستند.
یکی از روش‌های مهم تشخیص محیطی، تکنیک U.S. EPA 1623.1 است که فیلتراسیون، جداسازی immunomagnetic و IFA را برای تشخیص اووسیست‌ها در نمونه‌های آب ترکیب می‌کند. این روش به‌طور گسترده در پایش کیفیت آب مخصوصاً در مناطق پرخطر استفاده می‌شود. پیشرفت فناوری‌های حسگر زیستی، مانند آپتامرهای DNA، برای افزایش حساسیت تشخیص در ماتریس‌های پیچیده محیطی نیز در حال بررسی هستند.
روش‌های درمان
نیتازوکسانید تنها داروی مورد تائید FDA برای کریپتوسپوریدیوز است. متأسفانه در بیماران دچار نقص ایمنی کارایی محدودی را نشان می‌دهد؛ بنابراین، تحقیقات در حال انجام با هدف کشف داروهای جدید است که زیست‌شناسی منحصربه‌فرد کریپتوسپوریدیوم، مخصوصاً مکانیسم‌های بقای درون‌سلولی آن را هدف قرار می‌دهد.
به‌طورکلی، کریپتوسپوریدیوز همچنان یک معضل مهم بهداشت جهانی است، مخصوصاً در مناطقی که بهداشت نامناسب دارند. بهبود در تکنیک‌های تشخیصی و درمان‌های مؤثرتر برای کنترل و مدیریت بهتر این بیماری ضروری است.
منابع
Gómez-Romano, María Teresa, Manuel Antonio Rodríguez-Iglesias, and Fátima Galán-Sánchez. “Molecular detection of Cryptosporidium spp. and Microsporidia in human and animal stool samples.” Microorganisms 12.5 (2024): 918.
Liu, Qiao, Min Liu, and Jue Liu. “Global associations between the use of basic drinking water and sanitation services with diarrhoeal disease incidence in 200 countries and territories from 2000 to 2019.” Public Health 235 (2024): 202-210.
Ahmed, Shahira Abdelaziz Ali, Annalisa Quattrocchi, and Panagiotis Karanis. “Cryptosporidium sp. infection in solid organ transplant recipients: A systematic review and meta-analysis.” Pathogens and Global Health 118.4 (2024): 305-316.
Martinez, Marina Peñuelas, et al. “Marked increase in cryptosporidiosis cases, Spain, 2023.” Eurosurveillance 29.28 (2024): 2300733.
