کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم چیست؟
کم کاری تیروئید، شرایطی است که در آن غده تیروئید فرد به اندازه کافی، هورمون‌های تیروئیدی (تری یدوتیرونین (T۳) و تیروکسین (T۴)) را تولید نمی‌کند. این مسئله باعث کاهش سرعت واکنش‌های سوخت‌و‌ساز و درنتیجه کاهش سرعت متابولیسم می‌شود.
این بیماری می‌تواند در صورت تشدید، اغما و بیماری‌های قلبی را در پی داشته باشد؛ کم کاری تیروئید قابل درمان است و با یک آزمایش خون ساده شناسایی می‌شود. برای بررسی غده تیروئید می‌توانید با مراجعه به آزمایشگاه بصیر و انجام این تست از سلامت بدن خود مطمئن شوید. همچنین با تماس با شماره 03132212250 و یا 09105295782 می‌توانید قبل از مراجعه به آزمایشگاه مراحل پذیرش را به صورت غیر حضوری انجام دهید.
علل کم کاری تیروئید
دلایل مختلفی می تواند علت ایجاد کم کاری تیروئید باشد، از جمله بیماری خود ایمنی، درمان پرکاری تیروئید، پرتودرمانی، جراحی تیروئید و برخی داروها.
بیماری خودایمنی: شایع ترین علت کم کاری تیروئید یک اختلال خود ایمنی است که به نام تیروئیدیت هاشیموتو شناخته می‌شود. اختلالات خودایمنی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی تولید کند که به بافت‌های شما حمله می‌کنند. گاهی اوقات این فرآیند غده تیروئید شما را درگیر می کند.
پرکاری تیروئید: پاسخ بیش از حد به درمان پرکاری تیروئید افرادی که بیش از حد هورمون تیروئید تولید می کنند (پرکاری تیروئید) اغلب با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید درمان می‌شوند. هدف از این درمان ها بازگرداندن عملکرد تیروئید به حالت عادی است. اما گاهی اوقات، اصلاح پرکاری تیروئید می‌تواند منجر به تولید کم هورمون تیروئید و در نتیجه کم کاری دائمی تیروئید شود.
جراحی تیروئید: برداشتن تمام یا بخش بزرگی از غده تیروئید می‌تواند تولید هورمون را کاهش دهد یا متوقف کند. در این صورت، باید تا آخر عمر هورمون تیروئید مصرف کنید.
پرتو درمانی: پرتوهای مورد استفاده برای درمان سرطان سر و گردن می‌تواند غده تیروئید را تحت تاثیر قرار دهد و ممکن است منجر به کم کاری تیروئید شود.
داروها: تعدادی از داروها می‌توانند به کم کاری تیروئید کمک کنند. یکی از این داروها لیتیم است که برای درمان برخی اختلالات روانپزشکی استفاده می‌شود. اگر دارو مصرف می‌کنید، از پزشک خود در مورد تأثیر آن بر غده تیروئید خود سوال کنید.
در موارد کمتر، کم کاری تیروئید ممکن است ناشی از یکی از موارد زیر باشد:
بیماری مادرزادی: برخی از کودکان با غده ناقص تیروئید یا بدون غده تیروئید به دنیا می‌آیند. این کودکان اغلب در موقع تولد طبیعی به نظر می‌رسند، لذا غربالگری کودکان در بدو تولد لازم است.
اختلال هیپوفیز: آسیب غده هیپوفیز توسط عواملی مانند (تروما، سکته مغزی، تومور) سبب می‌شود تا تیروئید، ساختن هورمون تیروئید را متوقف کند.
بارداری: تعدادی از زنان در طول بارداری یا پس از بارداری مبتلا به کم‌کاری تیروئید می‌شوند. علت آن تولید آنتی بادی بر علیه غده تیروئید است، اگر درمان نشود سبب سقط ناقص، زایمان زودرس و پره اکلامپسی می شود.
کمبود ید: ید معدنی کمیاب – که عمدتاً در غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهان رشد یافته در خاک غنی از ید و نمک یددار یافت می شود – برای تولید هورمون‌های تیروئید ضروری است. ید بسیار کم می‌تواند منجر به کم کاری تیروئید شود و ید بیش از حد می‌تواند کم کاری تیروئید را در افرادی که قبلاً این بیماری را دارند بدتر کند. در برخی از نقاط جهان، کمبود ید رایج است، اما افزودن ید به نمک خوراکی عملاً این مشکل را از بین برده است.
علائم کم‌کاری تیروئید چیست؟
مهم‌ترین علامت و نشانه این است که برخلاف پرکاری تیروئید سطح ترشح هورمون تیروئید پایین آمده و واکنش‌های شیمیایی مرتبط با متابولیسم بدن دچار اختلال شده و کاهش پیدا کرده است. در بیشتر افراد درگیر تیروئید کم کار این علائم ظاهر می‌شود:
- خستگی
- افزایش حساسیت به سرما
- خشکی پوست
- افزایش وزن
- یبوست
- پف صورت
- گرفتگی صدا
- ضعف ماهیچه‌ها
- افزایش سطح کلسترول خون
- درد، نرمی و سفتی ماهیچه‌ها
- درد، نرمی و تورم در مفاصل
- دوره‌های قاعدگی سنگین‌تر یا نامنظم
- مو‌های نازک
- ضربان قلب آرام
- افسردگی
- اختلال در حافظه
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
علائم فوق در تمام افراد بروز نمی‌کند و بسته به شدت کمبود هورمون متفاوت است. مشکلات به کندی و اغلب در طی چند سال ایجاد می‌شوند. در ابتدا، ممکن است فرد به سختی متوجه علائم کم کاری تیروئید، مانند خستگی و افزایش وزن شود، یا ممکن است آنها را به افزایش سن نسبت دهد. اما همانطور که متابولیسم به کندی پیش می‌رود، ممکن است مشکلات آشکارتری ایجاد کند.
تشخیص کم کاری تیروئید
معاینه فیزیکی: معاینه تیروئید می‌تواند هم توسط شخص و هم توسط پزشک انجام شود. از طریق این لینک می‌توان شیوه معاینه تیروئید را مشاهده کرد.
آزمایش خون: تشخیص اینکه بیمار مبتلا به کم کاری است یا خیر، به نتایج آزمایش TSH و در برخی موارد هورمون تیروکسین بستگی دارد. در آزمایش خونی تیروئید، سطح خونی هورمون‌های TSH و T4 سنجیده می‌شود. در جواب آزمایش اگر سطح هورمون T4 کم و سطح هورمون TSH بالا باشد نشان‌دهنده کم‌کاری تیروئید است. دلیل چنین عدم تعادلی افزایش ترشح TSH از غده هیپوفیز برای وادار کردن غده تیروئید به ترشح هورمون T4 و T3 است.
آزمایش هورمون محرکه تیروئید (TSH)، میزان TSH ای که غده هیپوفیز تولید می‌کند را اندازه‌گیری می‌کند و در صورت کم کار بودن غده تیروئید، غده هیپوفیز TSH را افزایش می‌دهد تا تولید هورمون تیروئید را بالا ببرد.
آزمایش سطح T3: با انجام این آزمایش عملکرد غده تیروئید مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
آزمایش سطح T4 یا تیروکسین: تیروکسین یکی از هورمون‌هایی است که در غده تیروئید تولید می‌شود.
معمولا این آزمایش برای تشخیص کم کاری تیروئید مادرزادی در نوزادان و پایش روند درمان مادران دچار کم کاری یا پرکاری تیروئید انجام می‌گیرد.
اگر نیاز دارید که آزمایش خون بدهید برای بررسی غده تیروئید یا پزشک برای شما این آزمایش را تجویز کرده است می‌توانید با مراجعه به آزمایشگاه بصیر و انجام این تست از سلامت بدن خود مطمئن شوید. همچنین با تماس با شماره 03132212250 و یا 09105295782 می‌توانید قبل از مراجعه به آزمایشگاه مراحل پذیرش را به صورت غیر حضوری انجام دهید.
درمان
درمان‌های تیروئید کم کار عبارت‌اند از:
تیروکسین مصنوعی
برای درمان این بیماری، پزشکان معمولا تیروکسین مصنوعی را تجویز می‌کنند. این دارو مشابه هورمون T4 است. دوز این دارو بر اساس سابقه بیماری، علائم بیمار و سطح فعلی TSH تعیین می‌شود. پزشکان به طور منظم از فرد آزمایش خون می‌گیرند تا تعیین کنند که آیا دوز تیروکسین مصنوعی نیازی به تنظیم دارد یا خیر.
تیروکسین مصنوعی به‌تدریج سطح کلسترول (که در اثر این بیماری افزایش‌یافته) را کاهش می‌دهد.
درمان کم کاری تیروئید با ید
ید یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد درست تیروئید است. کمبود ید یکی از رایج‌ترین دلایل ایجاد گواتر (بزرگ‌شدن غیرعادی غده تیروئید) است.تمام افراد باید ید کافی دریافت کنند. اما افراد دچار بیماری خودایمنی تیروئید ممکن است خیلی نسبت به اثرات ید حساس باشند. به این معنا که ید می‌تواند کم کاری تیروئید را در این افراد تحریک یا تشدید کند. درصورتی‌که به اثرات ید حساسیت دارید حتما به پزشکتان اطلاع دهید.
در دوران بارداری نیاز به ید افزایش پیدا می‌کند؛ بنابراین مصرف نمک ید دار و ویتامین‌های قبل از تولد می‌تواند ید کافی را برای بدن فراهم کند. مکمل‌های ید نیز در دسترس هستند که می‌توانید با مشورت پزشک آنها را مصرف کنید. با درمان مناسب، سطح هورمون تیروئید به حالت عادی باز می‌گردد. اما در اکثر موارد بیمار باید تا آخر عمر داروهای هیپوتیروئیدیسم را مصرف کند.
اگر کم‌کاری تیروئید به‌موقع درمان نشود عوارض زیر را به دنبال دارد:
گواتر
در کم‌کاری تیروئید، تحریک شدن پی‌درپی غده تیروئید توسط هورمون TSH سبب بزرگ شدن غده شده که به آن گواتر گفته می‌شود.
بیماری‌های قلبی
به دلیل افزایش سطح کلسترول و LDL در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید، احتمال تشکیل پلاک‌های چربی در دیواره عروق افزایش پیدا می‌کند.
اختلالات ذهنی
شیوع افسردگی در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید بیش از سایرین است. کم‌کاری تیروئید همچنین در کاهش سطح یادگیری و افت توانایی‌های ذهنی اثرگذار است.
نوروپاتی محیطی
کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده و مزمن باعث آسیب به اعصاب محیطی می‌شود. پیامد چنین اتفاقی بروز ضعف عضلانی، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن بدن است.
ناباروری
پایین بودن سطح هورمون‌های تیروئیدی ممکن است باعث اختلال در فرایند تخمک‌گذاری شود. برخی از عوامل ایجادکننده کم‌کاری تیروئید مانند بیماری‌های خود ایمن نیز در بروز ناباروری دخیل هستند. عدم‌تشخیص و درمان به‌موقع نوزادانی که دچار نقص غده تیروئید هستند باعث بروز عوارض متعدد جسمی و ذهنی می‌شود اما اگر در ماه‌های ابتدایی تولد این عارضه تشخیص داده شود بدن می‌تواند به شرایط نرمال خود بازگردد.
